Nie tylko w dzieciństwie!
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (z ang. attention-deficit/hyperactivity disorder, w skrócie ADHD) u dorosłych jest tematem stosunkowo nowym. Wokół ADHD narosło wiele mitów, które współczesny kierunek badań ma szanse obalić. Jednym z takich mitów jest to, że ADHD dotyczy tylko dzieci. Potem się z niego wyrasta i dorosłych ten problem już nie dotyczy. Współcześnie jednak coraz więcej zaczyna się mówić o tym, że osoby dorosłe, które w dzieciństwie miały zdiagnozowane ADHD obecnie nadal zmagają się ze związanymi z tym trudnościami.
Nadpobudliwe dzieci
ADHD w pewnym sensie przeszło do języka potocznego. Jeśli dziecko wierci się na krześle, ciągle zagaduje innych, wstaje z ławki i przeszkadza nauczycielowi, to mówi się, że na pewno ma ADHD. Trudności ze spokojnym usiedzeniem w jednym miejscu oraz problemy z koncentracją to najbardziej wyraźne cechy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Jednak powracając do tematu ADHD w dorosłości, trudno nam sobie wyobrazić dorosłego pracownika, który podobnie jak dzieci wierci się na krześle i przeszkadza przełożonemu…
ADHD u dorosłych
Dorosłość wiąże się z określonymi obowiązkami. Trzeba zdobyć wykształcenie, znaleźć pracę i założyć rodzinę. Dorośli, którzy jako dzieci zmagali się z ADHD, starają się zaadaptować lub inaczej przystosować się do wymagań społeczeństwa. W pewnym sensie usiłują maskować swoje trudności. Wraz z dorastaniem możemy obserwować, że nadpobudliwość ruchowa osób z ADHD się zmniejsza, jednak cała reszta trudności pozostaje.
Deficyty uwagowe
Dorosłe osoby z ADHD mają znaczne problemy z koncentracją. Zwyczajnie trudno im się skupić przez dłuższy czas na zadaniu, jakim jest np. napisanie raportu dla szefa. Łatwo się rozpraszają i nierzadko zarzucają w międzyczasie częściowo wykonane zadanie. Często też zwyczajnie zapominają deadlinów, daty spotkania czy tego, co miały zrobić. Przez to mogą się spóźniać i nie dotrzymywać umówionych terminów. Wszystko to wpływa negatywnie na efektywność w pracy. Również w rozmowie dorośli z ADHD szybko się rozgadują i potrafią być bardzo dygresyjni. Mogą co chwilę zmieniać temat i opowiadać inną historię, nie pamiętając już dawno jakie było pytanie drugiego rozmówcy.
Deficyty w zakresie regulowania emocji
Dorosłym osobom z ADHD trudno powściągnąć emocje. Innymi słowy, są impulsywni emocjonalnie. Ze względu na niską tolerancję frustracji łatwo wpadają w gniew i szybko stają się drażliwi. Ich nastrój ulega dużej zmienności pod wpływem sygnałów z otoczenia. Jednocześnie ciężko im wypracować inne reakcje i skuteczniej radzić sobie z emocjami.
Impulsywność
Charakterystyczna dla dorosłych z ADHD jest impulsywność w zachowaniu. Nierzadko podejmują oni działania bez zastanowienia. Przykładowo dokonują nieprzemyślanych decyzji zakupowych, przez które może im ciągle brakować pieniędzy w portfelu. Podobnie wygląda zwalnianie się z pracy. Dla wielu osób odejście z pracy wymaga dłuższej refleksji, rozważenia za i przeciw lub zanalizowania rynku pracy. Dorosła osoba z ADHD po prostu idzie do szefa złożyć mu nierzadko odręcznie napisane wypowiedzenie. Taka porywczość przejawia się także w jeżdżeniu samochodem. Kierowcy z ADHD często jeżdżą dużo szybciej, a jednocześnie ze względu na trudności związane z uwagą, dużo mniej uważnie. W konsekwencji mają na swoim koncie więcej wypadków i kolizji oraz więcej mandatów za prędkość. Impulsywność dotyczy także wspomnianej już emocjonalności, a także korzystania z używek, romansowania, agresji itd.
Nadruchliwość
Wspomniana już nadpobudliwość związana z ADHD zmniejsza się wraz z wiekiem. Jednak dorosłe osoby z tym zaburzeniem często mają potrzebę zmiany otoczenia i ruchu. Wyrazistym przykładem może być pracownik, który co chwila wstaje, aby zrobić kawę, pójść do toalety, pójść przedzwonić, czy rozprostować kości. Taka osoba chętnie zgłosi się, aby pójść po prezent dla koleżanki z pracy, mimo na zewnątrz zimno i pada deszcz. Dorosłe osoby z ADHD często też zmieniają pracę, mimo że nie czują się w niej źle. Jednak potrzebują już po prostu zmienić środowisko.
Zaburzenia współwystępujące
ADHD może powodować szereg trudności, które w konsekwencji mogą powodować rozwój innych zaburzeń psychicznych. Mówi się, że są to wtórne zaburzenia wobec ADHD. Należą do nich:
Warto zwrócić uwagę na problem uzależnień, który niestety często dotyczy osób z zespołem hiperkinetycznym. Korzystanie z używek (np. stymulantów) u tych osób służy zaspokojeniu potrzeby stymulacji. Jednocześnie mogą one (np. jak w przypadku picia alkoholu) pełnić zupełnie odwrotną funkcję. Polega ona na próbie wygaszenia nadpobudliwości, uspokojenia się i szybszego zaśnięcia. Należy też zaznaczyć, że ADHD często współwystępuje z zaburzeniami ze spectrum autyzmu.
Geneza ADHD
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi należy do grupy zaburzeń neurorozwojowych. Są to takie zaburzenia, które ujawniają się zwykle jeszcze w czasie niemowlęctwa lub w dzieciństwie. Jak wiadomo, ADHD ma podłoże neurologiczne i genetyczne. Zwykle więc co najmniej jeden z rodziców zmaga się z tym zaburzeniem, a więc i z opisanymi już wyżej trudnościami. Impulsywność rodzica, jego konflikty z prawem, krzyki i wybuchy złości oraz przemoc w domu to niestety częste doświadczenia dzieci z ADHD. W dorosłości mogą mierzyć się one z syndromem DDD, a także z DDA ze względu na uzależnienie rodzica, które jak już zostało wspomniane może często współtowarzyszyć ADHD. Dzieci z ADHD częściej też doświadczają rozstania rodziców.
Odpowiedź otoczenia
Warto zwrócić uwagę, że chociaż w przypadku zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi podkreśla się biologiczne przyczyny jego rozwoju, to jednak wpływ środowiska nie pozostaje bez znaczenia. Inteligencja dzieci z ADHD rozwija się tak samo, jak u rówieśników. Jednak ze względu na trudności w koncentracji, nawet pomimo zdwojonych starań mają one gorsze wyniki w nauce. W związku z tym często spotykają się w szkole z mnóstwem negatywnych komunikatów takich jak „zdolny, ale leń”, „jakbyś chciał/a, to byś mogła”. W konsekwencji u osób z ADHD rozwija się niska samoocena. Późniejsze zwolnienia w pracy z powodu małej efektywności, chaos życiowy czy inne trudne sytuacje życiowe wpływają negatywnie na zadowolenie z życia, wspierając rozwój depresji.
Mocne strony osób z ADHD
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi niesie ze sobą szereg trudności, ale nie znaczy to, że osoby z tym zespołem nie mają żadnych zalet. Osoby z ADHD są niezwykle kreatywne, otwarte na zmiany, ciekawe nowości i pełne pomysłów. Ich gotowość do działania sprawia, że samą swoją osobą potrafią motywować innych, jakby przekazując im swoją energię. Świetnie sprawdzą się w roli Dyrektora kreatywnego lub na innym stanowisku, gdzie mogą generować mnóstwo innowacyjnych wizji, a ich częściowe wykonanie przekazać innym. Ich twórcze i oryginalne zamysły i projekty mogą stanowić ogromną szansę dla rozwoju firmy, co coraz częściej jest dostrzegane dzięki idei neuroróżnorodności.
