Czym jest nerwica?
Zdarzają się sytuację, które wywołują w nas niezrozumiały lęk. Próbujemy znaleźć przyczynę, czasami bezskutecznie. Sytuacje, naturalnie wywołujące w nas lęk, przykładowo przystąpienie do egzaminu, nie powinny nas martwić. Natomiast, jeśli lęk utrzymuje się długo, utrudnia nam codzienne funkcjonowanie lub pojawia się w określonych sytuacjach, może być niepokojący. Jeśli trudno nam znaleźć przyczynę towarzyszących nam dolegliwości nerwicowych, możemy mieć do czynienia z zaburzeniami nerwicowymi. Nerwica to najczęściej występujące zaburzenie psychiczne. Zmagają się z nią najczęściej osoby w wieku 25-45 lat, chociaż nie jest to regułą. Charakteryzuje się występowaniem chronicznych i nadmiernych stanów lękowych oraz innych objawów emocjonalnych.
Terminu nerwica jako pierwszy użył lekarz William Cullen w XVIII wieku. Jego prace opierały się na tematyce podziału chorób na trzy klasy: nerwice, choroby związane ze złymi nawykami oraz choroby lokalne (np. rak). W późniejszych latach zaburzeniami nerwicowymi w swoich pracach zajmował się Zygmunt Freud. Określał je mianem nerwic lękowych, później nazwanych jako zaburzenia lękowe.
Przyczyny nerwicy
Najczęściej występującą przyczyną nerwicy są czynniki pochodzenia zewnętrznego. Silny i długotrwały stres może być jednym z głównych czynników wywołujących nerwicę. Stresujące sytuacje życiowe, takie jak problemy rodzinne, utrata bliskiej osoby, trudności w pracy lub szkole, mogą prowadzić do wystąpienia i nasilenia objawów nerwicy. Ogromny wpływ na rozwój nerwicy mogą mieć traumatyczne doświadczenia. Osoby, które doświadczyły traumatycznych wydarzeń, takich jak przemoc fizyczna, seksualna, wypadki czy wojny, mogą być bardziej podatne na rozwinięcie nerwicy. Takie doświadczenia mogą wywoływać chroniczny stres i wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego oraz wiązać się z emocjami, momentami bardzo trudnymi do zniesienia.
To, co ma ogromny wpływ na rozwój naszej psychiki to środowisko rodzinne. Jeśli panuje w nim nadmierny stres, konflikty, niewłaściwe wzorce zachowań czy negatywne relacje, może przyczyniać się to do rozwoju nerwicy. Również czynniki rodzinne, takie jak nadopiekuńczość, nadmierna krytyka czy brak wsparcia emocjonalnego, mogą również mieć wpływ na rozwinięcie zaburzeń nerwicowych. Wpływ środowiska zawiera w sobie równie presję społeczną. Oczekiwania i wymagania stawiane nam przez społeczeństwo, grupę rówieśniczą lub rodzinę mogą wywoływać nadmierne napięcie i lęk, które przyczyniają się do rozwoju nerwicy. Kolejną przyczyną są negatywne wzorce myślenia. Negatywne przekonania, przewidywania i wzorce myślenia, takie jak tendencja do katastroficznych myśli, nadmiernego zmartwienia się, perfekcjonizmu czy tendencja do nadmiernego kontrolowania, przyczyniają się do rozwoju i podtrzymywania nerwicy.
Czynniki wewnętrzne
Na rozwój nerwicy mogą mieć wpływ czynniki wewnętrzne. Mogą to być czynniki osobowościowe. Przykładowo osoby z tendencją do perfekcjonizmu , nadmiernego krytycyzmu, pesymizmu mogą być bardziej podatne na wystąpienie zaburzenia nerwicowego. Niska samoocena i pewność siebie przyczynia się do powstawania zaburzeń. Osoby o niskiej samoocenie silnie reagują na krytykę. W rezultacie trudno jest im poradzić sobie z tym, co myślą o nich inni. To może przyczynić się do nadmiernego odczuwania lęku. Również osoby, które trudniej radzą sobie ze stresem, mogą być bardziej podatne na pojawienie się nerwicy. Brak wypracowanych zdrowych mechanizmów radzenia sobie z trudnymi sytuacjami może prowadzić do nieskutecznego radzenia sobie ze stresem i nadmiernie odczuwanego lęku.
Nerwica w ujęciu poznawczo-behawioralnym
Według modelu poznawczo-behawioralnego nasze dysfunkcjonalne i negatywne myślenie wpływa na nasz nastrój i nasze zachowanie. Kiedy jesteśmy w silnych emocjach, zaczynamy interpretować rzeczywistość w zniekształcony sposób. Możemy zakładać najczarniejsze scenariusze wydarzeń, co generuje w nas sporo lęku. Błędne i niezgodne z rzeczywistością funkcjonowanie jest przyczyną nieakceptowanego sposobu myślenia. Ujęcie poznawczo-behawioralne zakłada, że to, co czujemy i jak się zachowujemy, w stosunku do danego zdarzenia, jest zależne od naszych myśli i przekonań. Nasze zachowanie wynika z interpretacji danej sytuacji, w której się znajdujemy. Błędne, negatywne przekonania mogą prowadzić do powstania nerwicy. Zachowania lękowe powstają wskutek warunkowania klasycznego i naśladowania, czyli reguły uczenia się. Zaburzenia nerwicowe mogą powstać również wskutek niedocenianiu własnych umiejętności w radzeniu sobie w sytuacji zagrażającej. Może mieć na to wpływ również przecenianie prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia i jego wielkości.
Nerwica w ujęciu psychodynamicznym
Celem terapii psychodynamicznej jest zidentyfikowanie trudności w naszym życiu, których przyczyny często pojawiają się w podświadomości. W rozumieniu psychodynamicznym nerwica jest sposobem radzenia sobie z trudną sytuacją za pomocą mechanizmów obronnych. Powstaje wskutek konfliktu psychicznego, mającego swoje korzenie w historii naszego dzieciństwa. Konflikty te tworzą kompromis między pragnieniem a obronną. Zgodnie z koncepcją psychodynamiczną, osobowość składa się z ego, id oraz superego. Id to część nieświadomości, odpowiedzialna za nasze popędy, kierująca się zasadą przyjemności. Ego jest rozumiane jako najbardziej świadoma część nas, kierująca się zasadą realizmu. Natomiast superego odnosi się do zasad moralnych, reprezentuje wewnętrzne ideały.
Konflikty najczęściej powstają między popędowym id a superego niezdolnym do tolerowania potrzeb, dążącym do ideału. W osobowości, która nie ma tendencji do nerwicy, ego jest w stanie pogodzić ze sobą wymagania stawiane przez superego, jednocześnie zaspokajając potrzeby id. Możliwe jest to za pomocą mechanizmów obronnych. Mechanizmy te odpowiedzialne są za kierowanie, hamowanie i kontrolowanie oraz zaspokajanie potrzeb. Zdarza się jednak, że ego nie jest w stanie poradzić sobie z wymaganiami i popędami. W efekcie zaczynamy tłumić popędy, aby zaspokoić nasze wymagania i ideały. Energia, która nie ma zdrowego ujścia, zaczyna powodować objawy nerwicy.
Objawy
Osoby cierpiące na nerwicę często doświadczają trudności w kontrolowaniu swojego lęku, który może występować w różnych sytuacjach życiowych. W przypadku nerwicy zaobserwować można objawy psychiczne, czyli zaburzenia przeżywania, objawy fizyczne oraz zaburzenia psychosomatyczne. Typowymi objawami jest przyspieszona akcja serca oraz problemy ze spokojnym oddychaniem. Możliwe jest doświadczanie drżenia rąk lub całego ciała, nadmierna potliwość. Bardzo nasilone staje się poczucie utraty kontroli i doświadczanie ogromnego lęku, który może nasilać katastroficzne myśli, może wydawać się, że ten stan nigdy się nie skończy. Mogą pojawić się zawroty głowy, bóle brzucha lub nudności i ogólne napięcie mięśni w ciele. Osoby cierpiące na nerwicę, często zmagają się z problemami ze snem. Problemy ze snem generują ogólne zmęczenie i poczucie osłabienia. Mogą również pojawiać się koszmary senne, w efekcie ogólnego napięcia i męczących myśli.
Długofalowo nerwica może negatywnie wpływać na codzienne funkcjonowanie. Osoby doświadczające objawów nerwicy mogą wycofywać się z relacji społecznych. W ciągłym napięciu trudniej jest nawiązywać relacje i czuć się w nich swobodnie. To może mieć również odzwierciedlenie w życiu zawodowym, które z reguły jest pełne wyzwań. Nerwica może prowadzić do rozwoju innych zaburzeń psychicznych, przykładowo do depresji, zaburzeń odżywiania czy bezsenności. Długotrwałe napięcie związane z nerwicą ma wpływ na zdrowie fizyczne. Osłabia układ odpornościowy i zwiększa podatność na infekcje. Ponadto może prowadzić do zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Osoby z nerwicą mogą mieć większą tendencję do sięgania po substancje psychoaktywne. Uzależnienia mogą stanowić sposób na radzenie sobie z niepokojem i trudnymi emocjami.
Leczenie nerwicy
Na szczęście jest wiele metod wspierających osoby cierpiące z powodu nerwicy. Leczenie zazwyczaj obejmuje kombinację terapii psychologicznej oraz farmakoterapii. Jedną z najskuteczniejszych metod terapeutycznych jest terapia poznawczo-behawioralna. Koncentruje się na identyfikowaniu i zmienianiu myśli oraz zachowań niekorzystnych dla zdrowia. Pomaga nauczyć się nowych sposobów na radzenie sobie z niepokojem i sytuacjami stresującymi. Skuteczna może okazać się również terapia psychodynamiczna, W leczeniu psychodynamicznym nie chodzi o uświadomienie sobie tego, czego pacjent się boi. Ważne jest uzyskanie kontaktu z emocjami i doświadczeniami, które wywołały ten lęk. Ważne jest dostrzeżenie tego, co doprowadziło do postrzegania jakiegoś uczucia, jakiejś potrzeby, jako zagrażającej. Dopiero kontakt z zapomnianym trudnymi emocjami prowadzi do powtórnego przepracowania tych emocji, co prowadzi do zmiany w strukturze mechanizmów obronnych.
W niektórych przypadkach wskazane jest stosowanie farmakoterapii. Psychiatra może zalecić leki przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne, które skutecznie łagodzą objawy. Ważne jest stosowanie leków pod opieką lekarza psychiatry oraz najlepiej w połączeniu z psychoterapią. Można sobie pomóc w życiu codziennym, stosując metody relaksacyjne, dbając o zdrową dietę, kontakty z osobami bliskimi, znajdowaniu czasu na odpoczynek i przyjemności. Skoncentrowanie się na sobie, wyrozumiałość oraz poświęcona uwaga i czas na swoje zdrowie może znacznie polepszyć sytuację i pomóc w leczeniu nerwicy.
