Zazdrość – konstrukt psychologiczny
Uczucia zazdrości doświadczamy na wielu płaszczyznach życia. Nasilenie i częstość występowania tej emocji jest kwestią indywidualną i zależy od wielu czynników. Zazdrość jest złożonym zjawiskiem psychologicznym, nacechowanym emocjonalnie, głównie lękiem, smutkiem i złością. Pojawia się szczególnie w sytuacjach, gdy tracimy coś dla nas cennego lub nie możemy uzyskać czegoś, na czym nam zależy. Często zazdrościmy innym, np. osiągnięć, pieniędzy, partnera. Przez badaczy szczególnie rozpatrywana jest w sytuacji zagrożenia wierności w związku partnerskim. Jest złożoną emocją, zawierającą w sobie aspekt poznawczy, emocjonalny oraz behawioralny.
Zazdrość już we wczesnym dzieciństwie
Pierwsze odczucia zazdrości badacze zaobserwowali już u sześciomiesięcznych niemowląt. Niemowlęta reagowały negatywnymi emocjami, gdy rodzice kierowali uwagę w stronę zabawek, co ciekawe zabawek stworzonych na podobieństwo ludzi (np. lalek), a nie okazywały negatywnych odczuć, gdy uwaga rodziców była skierowana na zabawki niespołeczne (np. klocki). Już ośmiomiesięczne dzieci starają się przyciągnąć uwagę rodzica, jeśli kierują on ją w stronę innych dzieci. Pojawia się w relacjach między rodzeństwem. Powodem zazdrości jest uwaga rodzicielska. Dzieci często opisują ją, jako uczucie gniewu w stosunku do rywala. Czynnikiem wywołującym zazdrość jest szczególnie uwaga osób dorosłych, ale również uwaga dostarczana od rówieśników.
Zawiść, a zazdrość
Zawiść pojawia się wtedy, gdy ktoś ma coś, czego nie mamy my, a bardzo chcielibyśmy mieć. Jest negatywną reakcją emocjonalną na brak. Jest związana z uczuciem dużego dyskomfortu, z powodu braku np. osiągnięć, cech, przedmiotów, które posiadają inni. Zazdrość jest bardziej złożona. W psychologii często łączona jest z uczuciem miłości. Rozumiana jest jako obawa utraty bliskiej osoby na rzecz osoby trzeciej. Ogólnie związana jest z niepokojem spowodowanym utratą kogoś lub czegoś. Zazdrość jest silniej doświadczana niż zawiść. Zwykle wiąże się z odczuwaniem strachu, niepokoju, złości i smutku.
Co ma wpływ?
Czynnikami odgrywającymi ważną rolę w odczuwaniu zazdrości są płeć i cechy osobowości. Szczególnie w relacjach romantycznych zauważalny jest wpływ różnic płciowych. Literatura wskazuje na to, że mężczyźni odczuwają więcej zazdrości spowodowaną podejrzewaną lub rzeczywistą zdradą seksualną, niż zdradą emocjonalną. Natomiast odwrotnie jest u kobiet, zazwyczaj to zdrada emocjonalna jest bardziej bolesna. W relacjach damsko-męskich mężczyźni odczuwają zazdrość, gdy w otoczeniu pojawia się mężczyzna o wyższym statusie społecznym, będący większym zagrożeniem. Atrakcyjność fizyczna nie gra aż tak dużej roli w przypadku mężczyzn. Odwrotnie jest u kobiet, które znacznie większą wagę przywiązują do atrakcyjności fizycznej innych kobiet, co powoduje w nich uczucie zazdrości. Teorie te znajdują swoje dowody w psychologii ewolucyjnej.
Czynnikiem osobowościowym mającym wpływ jest samoocena. Pozytywne postrzeganie samego siebie skutkuje większą stabilnością i łatwością z poradzeniem sobie ze stratą. W przypadku zdrady osoba ze stabilną samooceną raczej będą odczuwały żal z powodu rozpadu relacji, zamiast zazdrości i doszukiwania się swoich wad. Osoby z niską samooceną częściej odczuwają zazdrość. Czując swoje niedostatki, zazdroszczą innych i w tym doszukują się źródła problemu. Badania dowodzą również, że osoby z wysokim poziomem neurotyzmu wykazują się wyższym poziomem odczuwania zazdrości. Podobnie jest z osobami cechującymi się wrogością i cierpiącymi na lęk społeczny. Unikowe przywiązanie w dzieciństwie również może skutkować wyższym poziomem odczuwania zazdrości w dorosłości.
Zazdrość w związku
Zazdrość znajduję swoją funkcję w ochronie związku. Pojawia się w odpowiedzi na naszą inwestycję w związek partnerski. W sytuacji, gdy w związek zainwestowaliśmy wiele, zdradę i zazdrość pojawiająca się w odpowiedzi na nią będziemy odczuwać mocniej. Ludzie doświadczający pewności swoich uczuć i uczuć partnera odczuwają mniej zazdrości, czują się bezpieczniej. Pojawia się jako emocjonalna reakcja na zagrożenie istniejącego związku partnerskiego. Zaborcza i nieracjonalna zazdrość wywołuje cierpienie u obydwu partnerów, zaburzając poczucie bezpieczeństwa i spełnienia. Niekiedy jednak może mieć pozytywne skutki. Ten rodzaj zazdrości nazwano reaktywną, jako aktywną reakcję na sytuację zagrożenia. Taka zazdrość może być rozumiana jako forma troski o partnera i chęci poprawy związku.
Jak sobie radzić?
W panowaniu nad uczuciem zazdrości najskuteczniejsza okazuje się praca nad poczuciem własnej wartości. Warto przestać opierać swoje szczęście na czynnikach zewnętrznych. Skupienie się na własnych zasobach na pewno skutecznie zwiększy pewność siebie. Zwrócenie się do wewnątrz i zobaczenie co tak naprawdę się w nas dzieje. Warto zastanowić się czego naprawdę potrzebujemy, co daje nam szczęście. Ciągły samokrytycyzm osłabia naszą samoocenę. Sprawia, że czujemy się gorsi niż inni i zaczynamy im zazdrościć dosłownie wszystkiego. Ważne jest skoncentrowanie się na kreowaniu pozytywnego wizerunku samego siebie. Skoncentruj się na tym, co możesz dla siebie zrobić najlepszego, nie krzywdząc przy tym innych. Zbuduj solidne fundamenty obrazu siebie. Nie porównuj się do innych. Każdy z nas jest wyjątkowy i radzi sobie jak może.
Pracuj nad akceptacją siebie i innych. Staraj się doceniać to, co masz. Skupiaj się na swoich wartościach i podążaj za nimi. Zastanów się nad tym, co lubisz robić i zajmuj się tym, gdy tylko możesz. To rozbudza w nas pasję i chęć do życia, jednocześnie zwiększając fascynację samym sobą i swoimi zdolnościami. Spójrz czasem na siebie i swoje życie obiektywnie. Może nie jest tak źle, jak się wydaje? Jeśli zbudujesz mocne fundamenty postrzegania siebie, wtedy zazdrość może przeistoczyć się w pozytywną formę, która motywuje nas do działania. Pozytywna forma tej emocji stawia na osiąganie celu. Dzięki niej uczymy się samych siebie. Uczymy się zaufania do siebie poprzez pracę nad sobą. Zdrowa zazdrość może również wiązać się z poczuciem podziwu dla kogoś i jego osiągnięć. To powinno zainspirować do działania, nie wywołując przy tym emocjonalnego bólu.
Podsumowanie
Zazdrość i zawiść są odpowiedzią emocjonalną na poczucie braku lub zagrożenia o coś, co mamy, lub czego nie mamy, a bardzo chcielibyśmy mieć. Najczęściej towarzyszy miłości romantycznej, jako poczucie zagrożenia porzuceniem przez obiekt miłości dla innej osoby. Skutecznym sposobem na radzenie sobie z uczuciem zazdrości jest praca nad własną samooceną. Im lepiej czujemy się sami ze sobą, więcej pozytywnych cech w sobie zauważamy, tym mniej zazdrościmy innym. Jest naturalną reakcją emocjonalną, chociaż czasami może przybrać skrajne formy, np. zazdrość urojeniowa. W psychologii postrzegana jest jako złożony, wielowymiarowy konstrukt afektywny.
