Pojęcie derealizacji
Derealizacja w klasyfikacji DSM-V uznana jest za zaburzenie, polegające na poczuciu nierealności, otępieniu emocjonalnym czy zmienionych doznaniach z ciała. Należy do zaburzeń dysocjacyjnych, które charakteryzują się nieprawidłową integracją pomiędzy wspomnieniami, poczuciem własnej tożsamości, kontrolą ruchów ciała i wrażeniami. Osoby doświadczające jej skarżą się na poczucie obcości, wyalienowania, nierzeczywistości odbierania świata. Odczuwana jest również subiektywna utrata emocji, co nie zmienia faktu, że osoby doświadczające derealizacji są zdolne do ekspresji emocji. Są świadome nierealności zachodzących w nich zmian, co powoduje duży niepokój. Zaburzenie to polega na utracie poczucia realności otoczenia. Może być częstym objawem depresji, zaburzeń nerwicowych lub schizofrenii. Derealizacja pozostaje do tej pory w niewystarczającym stopniu zdiagnozowanym i leczonym zaburzeniem.
Depersonalizacja
Derealizacji może towarzyszyć depresonalizacja, która prowadzi do utraty poczucia realności własnej osoby. Osoba doświadczająca depersonalizacji oddziela się psychicznie od swojego ciała. Odczuwa brak przynależności do świata fizycznego. Oba zaburzenia są zaburzeniami percepcji. W połączeniu określane są jako zespół depersonalizacji-derealizacji (DD). Mogą być objawem depresji, zaburzeń nerwicowych lub schizofrenii. Krótkotrwale mogą powstawać w wyniku silnego stresu, przed atakami epilepsji. Stanów odrealnienia doświadczyć można, zażywając substancje psychoaktywne, takie jak LSD, ketaminę lub grzybki halucynogenne.
Objawy derealizacji
Derealizacji towarzyszy wiele objawów. Najmocniejszym jest poczucie, że rzeczywistość, w której funkcjonuje osoba, nie istnieje naprawdę. Jednostka ma wrażenie, że świat jest wytworem jej wyobraźni. Możemy odczuwać świat, jako oddalony. Stan ten może przypominać stany doznawane pod wpływem środków psychoaktywnych. Osoba zatracając poczucie rzeczywistości, może nie brać pełnej odpowiedzialności za swoje zachowania.
Objawami są również brak koncentracji i utrata motywacji do działania. Odczucia te znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie. Poczucie oddalenia znacznie utrudnia kontakty społeczne. Wydają nam się one nierzeczywiste. Przypominają marzenia senne. Doświadczając powyższych objawów osoba może stracić krytycyzm, co do sytuacji w której się znajduje. Osobie doświadczającej derealizacji może towarzyszyć lęk i napięcie spowodowane niezrozumieniem, co się dzieje. Najczęściej również towarzyszy jej natłok myśli, szczególnie o treściach egzystencjalnych. Prowadzi to do emocjonalnego zagubienia.
Przyczyny derealizacji
Konkretne przyczyny zaburzenia nie są znane. Psychiatria wskazuje na spadek stężenia dopaminy, przy wzroście adrenaliny u osób cierpiących na nerwicę, depresję, schizofrenię, zaburzenia lękowe i obsesyjno-kompulsywne. Mózg osoby doświadczającej odrealnienia może “uciekać” w ten sposób przed zbyt dużą ilością bodźców. Może być odpowiedzią na silny i przewlekły stres spowodowany traumatycznymi przeżyciami. U osób zdrowych psychicznie, chwilowe poczucie odrealnienia może wystąpić przy intensywnym przemęczeniu organizmu lub podczas ekstremalnego wyzwania życiowego. Poniżej przedstawiono przyczyny wystąpowania zaburzenia:
- Stres i traumy – zaburzenie często występuje u osób, które doświadczyły silnego stresu lub traumy, takiej jak np. wypadek samochodowy, gwałt, czy zgon bliskiej osoby. Może to prowadzić do poczucia, że świat jest nierealny lub odległy.
- Zaburzenia lękowe – derealizacja może wystąpić u osób z zaburzeniami lękowymi, takimi jak fobia społeczna, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, czy zespół stresu pourazowego (PTSD). Osoby z takimi zaburzeniami często odczuwają nieprawdziwe lub nierealne wrażenia.
- Depresja – derealizacja może być objawem depresji. Osoby z depresją często czują się odizolowane od otaczającego świata.
- Zaburzenia snu – zaburzenia snu, takie jak bezsenność lub nocne koszmary, mogą prowadzić do derealizacji.
- Skutki uboczne leków – niektóre leki, takie jak leki antydepresyjne, mogą powodować derealizację jako skutek uboczny. Dobór wsparcia farmakologicznego należy zawsze konsultować z lekarzem psychiatrą.
Diagnoza derealizacji
Diagnoza opiera się na badaniu lekarskim i psychologicznym. Lekarz może wykonać badania krwi, aby sprawdzić poziom witaminy B12 lub innych czynników fizjologicznych, które mogą wpływać na wystąpienie derealizacji. Psycholog może przeprowadzić wywiad, aby zbadać doświadczenia osoby, jej historię zdrowia psychicznego oraz inne czynniki, takie jak stres i traumy. Na podstawie tych informacji psycholog może postawić diagnozę i zalecić odpowiednie leczenie.
Jak sobie radzić?
Jeśli uczucie odrealnienia jest krótkotrwałe, pomocne mogą okazać się niżej wymienione sposoby:
- Znalezienie wsparcia – Jednym z najważniejszych sposobów radzenia sobie z derealizacją jest znalezienie wsparcia. Może to obejmować terapię, grupy wsparcia lub rozmowę z bliską osobą. Ważne jest, aby otwarcie rozmawiać o swoich uczuciach i doświadczeniach.
- Techniki relaksacyjne – Ćwiczenia relaksacyjne, takie jak medytacja, joga lub techniki oddechowe, mogą pomóc w łagodzeniu objawów derealizacji poprzez zmniejszenie poziomu stresu i lęku.
- Skupienie się na swoich zmysłach – Skupienie się na zmysłach, takich jak dotyk, smak, zapach i dźwięk, może pomóc w powrocie do rzeczywistości. Można to osiągnąć poprzez jedzenie ulubionego smakołyka, dotykając ulubionego materiału lub słuchając ulubionej muzyki.
- Dbanie o zdrowie fizyczne – dbanie o zdrowie fizyczne może pomóc w łagodzeniu objawów derealizacji. Należy zadbać o odpowiednią ilość snu, zdrowe odżywianie i regularną aktywność fizyczną.
- Unikanie substancji psychoaktywnych – substancje psychoaktywne, takie jak alkohol i narkotyki, mogą pogarszać objawy. Ważne jest, aby unikać tych substancji lub ograniczyć ich spożycie.
Długotrwała derealizacja
Jeśli derealizacja nie jest krótkotrwała lub ma tendencje do powtarzalności, zalecana jest konsultacja psychiatryczna. Poczucie odrealnienia może być niebezpieczne dla zdrowia i życia osoby, która go doświadcza. Może to nasilać tendencje do podejmowania ryzykownych działań. Poczucie obcości i lęk znacznie wpływa na relację jednostki z otaczającym światem. Konsultacja z lekarzem psychiatrą pomoże zidentyfikować problem, zdiagnozować lub wykluczyć ewentualność występowania choroby psychicznej. W leczeniu stosowane są środki farmakologiczne przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne oraz selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. Pomocne może okazać się ograniczenie czynników stresogennych. Skuteczna mogłaby okazać się terapia psychodynamiczna, próbując dotrzeć do wglądu lub terapia skoncentrowana na traumie, jeśli derealizacja pojawia się w odpowiedzi na traumatyczne przeżycia.
