Krótkie przypomnienie
Funkcjonowanie dorosłych osób z ADHD, szeroko omówione w artykule ADHD w dorosłości, wiąże się z wieloma trudnościami. Należą do nich deficyty uwagowe, również deficyty w zakresie regulowania emocji, impulsywność w zachowaniu i potrzeba zmiany otoczenia, związana z nadruchliwością. ADHD współwystępuje też z innymi zaburzeniami, takimi jak uzależnienia, depresja czy zaburzenia snu. Jak podają źródła naukowe, całkowite wyleczenie z ADHD nie jest raczej możliwe. Nie znaczy to jednak, że odpowiednimi oddziaływaniami nie można wpływać na poprawę funkcjonowania takiej osoby i zwiększać jej poziom osiąganej satysfakcji z życia.
Problematyka rzetelnej diagnozy
Dorosłe osoby zmagające się z ADHD mogą zgłaszać się po pomoc do specjalistów od zdrowia psychicznego. Niestety nierzadko dostają błędną diagnozę zaburzenie afektywne dwubiegunowe lub zaburzenia osobowości z pogranicza. Również często na pierwszy plan wysuwają się zaburzenia wtórne wobec ADHD, takie jak depresja, uzależnienia, czy antyspołeczne zaburzenie osobowości. Dlatego jest to ogromnie ważne, aby coraz więcej mówić o trudnościach osób dorosłych wynikających z ADHD.
Farmakoterapia
Ze względu na podłoże neurologiczne ADHD i związane z tym deficyty biologiczne, w leczeniu tego zaburzenia wykorzystuje się środki farmakologiczne. Nierzadko są to te same lub bardzo podobne substancje, które przepisuje się dzieciom z ADHD. Ich działanie ułatwia pełniejsze skupienie uwagi i koncentrację osobom z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Pozwala to im na większą efektywność i tym samym lepszy komfort życia.
Psychoterapia
Równie ważna, jak nie ważniejsza w terapii ADHD jest psychoterapia. Istnieją różne nurty psychoterapii. Nie wszystkie jednak przyniosą tak samo szybkie rezultaty w terapii zespołu hiperkinetycznego. Zwraca się uwagę, że w przypadku ADHD jest ważne, aby psychoterapia miała charakter ustrukturyzowany i tym samym była nastawiona na określony rezultat. Dlatego nurt klasycznej psychoanalizy, w której ingerencja terapeuty w swobodną wypowiedź pacjenta jest ograniczona do minimum, raczej nie będzie skuteczny dla leczenia ADHD. Należy przypomnieć, że osoby z ADHD łatwo się rozgadują, rozpoczynając kolejne dygresyjne wątki. Dlatego w pewnym sensie mogłyby zagadać terapeutę, który z pewnych względów nie wchodzi w słowo i nie przerywa. Taka terapia, zamiast pomagać, dawałaby osobie z ADHD większe poczucie chaosu, zagubienia i bezradności.
Dlatego psychoterapia osób z zespołem hiperkinetycznym powinna mieć nadaną strukturę i odpowiedni kierunek. Z tego względu często zwraca się uwagę na skuteczność nurtu poznawczo behawioralnego w leczeniu ADHD. Po stronie psychoterapeuty leży kontrolowanie, aby klient nie odbiegał za daleko od podjętego tematu rozmowy i zmierzał do wspólnie wyznaczonych celów terapii.
Zarządzanie czasem
Dorosłym osobom z ADHD kłopot może sprawiać codzienna organizacja dnia. Ciężko wtedy nadać hierarchę obowiązkom, zadaniom i czuć przejmność z dnia codziennego. Łatwo jest o rozproszenie i spędzanie czasu na czymś innym, niż początkowo osoby z ADHD zakładały. Dlatego podkreśla się, jak istotne jest to, aby wykształcić umiejętności budowania planu dnia, jego struktury i ram czasowych. Chodzi nawet o proste robienie listy rzeczy do zrobienia, zaplanowanie przebiegu dnia i trzymanie się go. Rozproszenie uwagi w ciągu dnia jest raczej nieuniknione. Każdemu z nas parokrotnie zdarza się, że w międzyczasie coś innego zajmie naszą uwagę. Jednak niedługo później przypominamy sobie, co trzeba było zrobić. Zatem chodzi o to, aby jak najszybciej powrócić do wykonywania zadania, zamiast prokrastynować.
Użyteczne może być w tym zakresie korzystanie z żółtych karteczek przyklejonych w widocznym miejscu (np. na lodówce). Jeszcze lepszym pomysłem jest założenie kalendarza (czy to w formie elektronicznej, czy w postaci tradycyjnego notesu), wpisywanie do niego wszystkich ważnych informacji, dat i terminów oraz regularne do niego zaglądanie. Umiejętność prioretyzowania poszczególnych zadań, wykonanie odpowiednich sekwencji czynności czy dążenie do punktualności pozwala na lepszą wydajność dorosłych osób z ADHD i ich większe poczucie kontroli nad własnym życiem.
Regulowanie emocji
W ADHD problemem może być także impulsywność emocjonalna lub poczucie gniewu. Może to wpływać na związek z drugą połówką. U osób z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi obserwuję się większy odsetek rozwodów i mniejszą ilość bliskich relacji rodzinnych. Z tego też względu skuteczna w terapii osób z ADHD okazuje się Terapia Dialektyczno-Behawioralna (w skrócie DBT). Jest ona nastawiona na regulowanie emocji i kształtowanie inteligencji emocjonalnej. Osoby z ADHD mogą być częściej porywcze, mówić wprost co myślą, lub reagować bez zastanowienia. W sytuacjach wymagających szybkiego podejmowania decyzji i niemal natychmiastowego działania jest to ogromny atut. Jednak zdolność do odroczenia swojej reakcji emocjonalnej, czy zastanowienia się „Co dokładnie spowodowało, że się tak czuję?” wpływa pozytywnie na budowanie bliskich związków.
Terapia grupowa
Również niezaprzeczalną formą wsparcia dla dorosłych osób z ADHD jest uczestniczenie w sesjach terapii grupowej. Na takich spotkaniach można poznać osoby zmagające się z tymi samymi trudnościami. Można też wtedy uczyć się od siebie nawzajem, jak sobie z nimi radzić. Dzielenie się swoimi doświadczeniem pozwala osobom z zespołem hiperkinetycznym przekonać się, że „Nie jestem sam/a”. Pozwala to budować poczucie wspólnoty i kształtować wyższą, bardziej adekwatną samoocenę. W czasie terapii grupowej można odtwarzać różne, trudne momenty z życia, wspólnie omawiać je, przepracowywać i zastanawiać się z innymi nad najlepszym ich rozwiązaniem. Podczas takiej sesji można uzyskać rady i informacje zwrotne od osób, które wiedzą, jak wygląda świat osoby z ADHD, ponieważ mierzą się z tymi samymi problemami.
Wspierające otoczenie
Warto zauważyć, że otoczenie sprzyjające funkcjonowaniu dorosłej osoby z ADHD pozwala jej lepiej odnaleźć się w społeczeństwie, a także umożliwia w pewnym sensie odblokowanie jej skrywanego potencjału. Coraz częściej porusza ten temat koncepcja neuroróżnorodności. Zwraca ona uwagę, że czasami, zamiast kazać przystosować się danej osobie do otoczenia, można wyjść jej naprzeciw i trochę to otoczenie przystosować do niej. Dorośli z ADHD niejednokrotnie są zwalniani z pracy, w których ich wyjątkowe zdolności i właściwości są ignorowane. Warto przypomnieć, że osoby z ADHD są często bardzo kreatywne, ciekawe zmian i pełne energii. Jeśli tylko środowisko pracy zaakceptuje odmienność potrzeb pracownika z ADHD, ma szansę dostrzec wartość w tejże inności.
Zdwojone oddziaływania
Należy zaznaczyć, że w terapii ADHD, a także większości innych zaburzeń psychicznych najskuteczniejsze jest połączenie farmakoterapii z psychoterapią. Większa koncentracja pod wypływem działania farmakoterapii pozwala na rzadsze momenty rozproszenia uwagi, większą efektywność w działaniu i skuteczniejsze panowanie nad różnymi impulsami. Wtedy łatwiej jest wykształcić nowe sposoby zachowania i oduczyć się tych starych i destrukcyjnych podczas psychoterapii. Leki nie powodują trwałych modyfikacji w neurochemii mózgu, jedynie łagodzą trudności związane z ADHD. Psychoterapia daję szansę zwiększenia samoświadomości, poprawy w relacjach międzyludzkich i zmiany swojego życia na lepsze.
