Czym jest empatia?
Słowo „empatia” powstało za sprawą niemieckich estetyków, którzy w ten sposób opisywali emocjonalne doświadczenie wywołane obcowaniem z dziełem sztuki. Za pomocą oglądania sztuki odbiorcy mogli wczuwać się w to, artysta chciał przekazać, jakie emocje za pomocą dzieła chciał wyrazić. Współcześnie empatia rozumiana jest jako zdolność do zdolności rozumienia uczuć innej osoby oraz zdolność do odróżnienia doświadczeń drugiej osoby od własnych.
To sposób rozumienia podstawowych elementów relacji międzyludzkich. Empatia jest ważną cechą społeczną, ponieważ pozwala na budowanie więzi między ludźmi, lepsze zrozumienie i wsparcie. Dzięki empatii możemy okazywać zrozumienie, współczucie i troskę innym ludziom w trudnych sytuacjach. Może również wpływać na nasze postawy i zachowania, motywując nas do pomocy i działania na rzecz innych.
Empatia emocjonalna
Podczas gdy mamy poczucie, że odczuwamy to, co inni ludzie, mamy do czynienia z empatią emocjonalną. Zazwyczaj jesteśmy w stanie zrozumieć czyjeś emocje na podstawie własnych doświadczeń. Wyobraźmy sobie sytuację, w której ktoś się skaleczył na naszych oczach. Widząc to, najprawdopodobniej sami poczujemy się źle. Funkcją empatii emocjonalnej jest również wyciąganie wniosków. Dzięki empatii emocjonalnej wiemy, czego unikać, np. gdy jakieś wcześniejsze doświadczenie wywołało u nas poczucie krzywdy. Jednakże należy kontrolować nadmierny poziom odczuwania uczuć innych, ponieważ może to prowadzić do zatarcia się granic między osobą cierpiącą a osobą odczuwającą empatię. U osób codziennie obcujących z ludzkim bólem, np. pracowników medycznych empatia może szybko ulec przyćmieniu, co powoduje dystans do ludzkich doświadczeń. Najczęściej reagujemy zachowaniami empatycznymi emocjonalnie wobec osób, które są nam bliskie lub z takich, z którymi czujemy, że coś nas łączy.
Empatia poznawcza
Empatia poznawcza inaczej określana jest myślową. Pierwszym warunkiem tego rodzaju empatii jest uświadomienie sobie, że inne osoby myślą i czują coś innego, niż my. To umiejętność zrozumienia, co w danym momencie dzieje się w mózgu drugiego człowieka. Jednocześnie wymaga to zrozumienia, że jego decyzje, zamiary i przekonania mogą się różnić od naszych. Dzięki temu jesteśmy zdolni do przyjmowania perspektywy innych osób. Można to określić inaczej, patrzeniem na świat oczami innej osoby. Taka postawa wymaga od nas uważności, wyobraźni i ciekawości.
Empatia a współczucie
Empatia często jest mylona ze współczuciem. Jednak według badaczy słowa te oznaczają zupełnie co innego. Współczucie powstało na bazie spostrzeżenia, że jako ludzie mamy podobne uczucia i w ten sposób jesteśmy w stanie identyfikować uczucia innych. Współczucie może wiązać się z żałowaniem innych lub litowaniem się nad innymi. Gdy współczujemy komuś, najprawdopodobniej uważamy w ten sposób, że czyjeś cierpienie jest niezasłużone. Może pojawić się np. gdy widzimy kogoś, kto w deszczową pogodę trzęsie się z zimna na dworze. Najprawdopodobniej zrobi nam się żal takiej osoby. Natomiast, gdy kierujemy się empatią, potrafimy wyobrazić sobie, jak czuję się ta osoba. Jesteśmy w stanie wyobrazić sobie, jakby to było, gdybyśmy to my stanęli obok tej osoby, na zimnym podwórku. Kierując się empatią, najprawdopodobniej chcielibyśmy wyjść na dwór i podać zmarzniętej osobie płaszcz przeciwdeszczowy lub parasol. Empatia to potencjał podzielenia cudzych doświadczeń, przyjmowanie perspektywy drugiej osoby i reagowanie z troską.
Czynniki wzbudzające empatię
Świadomie lub nieświadomie nieustannie naturalnie współgramy z uczuciami innych. Które czynniki wzmacniają w nas empatię? Im bardziej identyfikujemy się z daną sprawą lub osobą, tym większą odczuwamy empatię. Przykładowo, zapewne chętniej wpłacimy pieniądze na organizację, której akcje charytatywne pokrywają się z wyznawanymi przez nas wartościami. Najbardziej wczuwamy się w sytuację osób, które są nam bliskie. Faworyzowanie osób nam znanych określane jest „tendencyjnością wobec grupy własnej”. Tendencyjność jest w nas bardzo mocno zakorzeniona, czasami nawet podświadoma. Wynika to z faktu, że przez tysiące lat żyliśmy głównie w plemionach i małych społecznościach.
Wzrasta świadomość tego, jak empatia może pomagać nam w życiu i zrozumieniu siebie wzajemnie. Można spotkać się z promowaniem pielęgnowania w sobie empatii. Coraz więcej jest również tekstów poświęconych tej tematyce. Niezwykle pomocne okazują się szkolenia dotyczące empatii. Przykładowo szkolenie z empatii dla lekarzy może pomóc w postrzeganiu pacjentów z większym zrozumieniem. Empatia sprawdza się w każdym zawodzie jako czynnik ułatwiający komunikację i przyjmowanie perspektywę innych.
Przeszkody
Istnieją czynniki, które utrudniają nam empatyczną postawę wobec innych. Według badań kobiety naturalnie wykazują większą empatię niż mężczyźni. Badacze uznają, że reakcje empatyczne mężczyzn zależne są od tego, w jaki sposób postrzegają zachowania społeczne innych. Kobiety wykazują współczucie w przypadku krzywdy osób, nawet tych, które nie przestrzegają norm społecznych.
Kolejną przeszkodą jest fakt, że w obliczu np. olbrzymiej globalnej krzywdy ciężko jest nam poczuć sprawczość naszej empatii. Może nam się wydawać, że działanie pojedynczej osoby w niczym nie pomoże. Obojętność wobec przykładowo głodu w niektórych rejonach świata, nie wynika z braku empatii jako takiej. Przyczyną jest raczej brak nadziei, że działanie jednej osoby może coś zmienić.
Przeszkodą w przyjmowaniu empatycznej postawy może być również brak doświadczania tego, co przytrafia się innym. Przykładem może być to, że lekarze, którzy nigdy nie byli pacjentami, mogą nie mieć wyobrażenia na ten temat. Doświadczenie na własnej skórze tego, czego doświadczają inni, znacząco podnosi poziom empatii.
Empatia wobec samego siebie
Dlaczego wielu z nas nie potrafi się zachowywać życzliwie i cierpliwie w stosunku do samych siebie? Zdarza się, że często reagujemy samokrytycyzmem. Wiele od siebie wymagamy i karcimy samych siebie nawet za najmniejszy błąd. Łatwiej jest okazać nam troskę i zrozumienie innym. Niekiedy okazanie sobie empatii traktujemy jako oznakę słabości. Jak wzbudzić więcej empatii do samych siebie, aby żyć szczęśliwiej w dobrej relacji ze sobą?
Przede wszystkim, warto jest obserwować swoje emocje. Najlepiej w różnych, codziennych sytuacjach. Dobrze jest nie oceniać tego, co czujemy, nie krytykować, tylko przyjrzeć się emocjom i je zaakceptować. Nazwanie naszych emocji może pomóc w samoregulacji. Pozwala nam to dostrzec, że stany emocjonalne są przejściowe. Dobrą praktyką jest obserwowanie reakcji swojego ciała. Obserwacja naszego ciała pomaga nam spojrzeć na siebie holistycznie, co ułatwia zrozumienie samego siebie.
Może się zdarzyć tak, że empatię wobec siebie będziemy traktować jako użalanie się nad sobą. Nic bardziej mylnego. Empatia wobec samego siebie to również forma przyjmowania perspektywy. Niezależnie od problemów, jakich doświadczamy, one także zasługują na współczucie.
Nie zapominaj o uważności, która pozwala określić nasze myśli i uczucia bez osądzania. Uważność jest powiązana z dobrostanem psychicznym. Pomaga w skuteczniejszej samoregulacji emocji. Podnosi poziom koncentracji i świadomości. Pomaga nam skupić się na tym, co ważne.
Siła empatii
Empatia to nie tylko zdolność, do postrzegania danej sytuacji przez pryzmat innych. To siła zrozumienia. Empatia umożliwia rozwój relacji międzyludzkich. Pozwala nam spojrzeć z innej perspektywy. To również klucz do lepszej relacji z samym sobą. Empatia pozwala nam na zrozumienie emocji i większe współczucie. Pozwala nam zwiększyć swoją świadomość i uważność, poprawiając nasz dobrostan psychiczny i czyniąc nas lepszymi w relacjach z innymi.
