Rozumienie strukturalnej terapii rodzin
Za twórcę strukturalnej terapii rodzin uznaje się Salvadora Minuchina. Terapeuta pracował z młodzieżą przestępczą oraz założył klinikę, która po dziecięciu latach uznana była za najbardziej prestiżową klinikę dziecięcą w Filadelfii. Według Minuchina to rodzina jest zdolna do rozwiązywania problemów, a zadaniem terapeuty jest doprowadzenie do zmiany struktury rodziny. Terapeuta naprowadza członków rodziny, w jaki sposób samodzielnie mogą poradzić sobie z problemami. Rodziny doświadczają różnych kryzysów i trudnych sytuacji, dlatego czasami wskazówki terapeuty systemowego mogą okazać się niezbędne do poprawienia jakości życia całej rodziny.
Założenia strukturalnej terapii rodzin
Według założeń strukturalnej terapii strukturę rodziny podtrzymują dwa typy reguł. Pierwszy typ to reguły ogólne i uniwersalne, które dotyczą tego, w jaki sposób rodzina powinna być zorganizowana. Drugi rodzaj reguł dotyczy zasad podtrzymujących daną rodzinę. To zależy od doświadczeń i tradycji, jakie wyznaje dana rodzina. Według założeń cały system rodzinny podzielony jest na podsystemy. Jednym z podsystemów jest para małżeńska. Na małżonkach spoczywa obowiązek wzajemnego uzupełniania się i wsparcia. Istnieje podsystem dzieci, który powinien być oddzielony od podsystemu rodzicielskiego. Granice te służą ochronie niezależności poszczególnych systemów. Jest również podsystem rodzeństwa. W tym podsystemie dzieci uczą się współpracy ze sobą oraz stawiania własnych granic.
Granice w strukturze rodziny
W systemach rodzinnych granice osobiste mogą być zbyt sztywne. Wiąże się to z małą liczbą kontaktów między członkami rodziny. To rodziny, w których rzadko kiedy wspólnie spędza się czas, raczej nie rozmawia się o emocjach, członkowie rodziny nie udzielają sobie wsparcia. Może to doprowadzać również do tego, że dzieci mają nad sobą mało kontroli rodzicielskiej.
Granice zatarte, zbyt płynne w rodzinach przejawiają się z kolei bardzo dużą liczbą kontaktów. Rodzice w takich rodzinach dostarczają dzieciom dużo uwagi, zrozumienia, spędzają z dziećmi dużo czasu. Niestety może się to dziać kosztem rozwoju samodzielności. Dzieci z takich rodzin mogą mieć problemy z nawiązywaniem relacji z osobami spoza rodziny. Mogą źle czuć się same ze sobą. Rodzice natomiast mogą być przemęczeni opieką i wychowywaniem dzieci, ponieważ zapominają o własnej przestrzeni osobistej.
Optymalnym sposobem wyznaczania granic są granice jasne i elastyczne. Członkowie rodzin z jasnymi granicami mają w dużo zrozumienia do siebie nawzajem. Wymieniają się pozytywnymi uczuciami, udzielają sobie wsparcia. Jednocześnie takie rodziny zachowują swoją odrębność. Członkowie rodziny potrafią niezależnie od siebie spędzać czas, realizować swoje pasje oraz tworzyć więzi poza rodziną. Rodzina funkcjonuje również w systemie społecznym, dlatego zachowanie niezależności każdego z członków jest niezbędne do zdrowego funkcjonowania. System rodzinny powinien być stabilny, ale jednocześnie elastyczny. W przypadku pracy nad granicami najskuteczniejsza jest strukturalna terapia rodzin.
Kiedy pojawiają się problemy?
Problemy w rodzinie zaczynają się rozwijać, gdy struktura rodziny jest za mało elastyczna. To uniemożliwia przystosowanie się do zmian zachodzących w otoczeniu. Przykładem może być moment, w którym dzieci zaczynają chodzić do szkoły. Rodzice mogą sobie nie radzić z nagłym brakiem dzieci w domu i rozwijającą się niezależnością maluchów. Dzieci z kolei mogą mieć problemy przystosowawcze w nowym środowisku szkolnym.
Trudną sytuacją może być to, gdy między małżonkami dochodzi do konfliktu. W efekcie mama zwraca się emocjonalnie bardziej ku dzieciom. Spędza z dziećmi bardzo dużo czasu, reaguje bardzo emocjonalnie, sprawiając tym samym, że granica staje się coraz bardziej płynna. Mąż w tym czasie może coraz bardziej poświęcać się pracy. Granica między małżonkami w takiej sytuacji zmienia się na sztywną, ponieważ para spędza ze sobą coraz mniej czasu. W terapii strukturalnej rodzin terapeuta koncentruje się na tym, jak wrażliwi są członkowie rodziny na zachowania innych członków. Ważne jest również środowisko społeczne rodziny, rodzaj granic oraz rozwój poszczególnych członków.
Cele strukturalnej terapii rodzin
Terapia strukturalna rodzin sugeruje zmianę struktury rodziny. To natomiast oznacza, że potrzebować będziemy modyfikacji naszych zachowań. Zadaniem terapeuty jest pomoc rodzinie, w zmianie funkcjonowania. Współpraca rodziny z terapeutą w terapii strukturalnej może zaprowadzić rodzinę, do poczucia zdolności do samodzielnego rozwiązywania problemów, także tych pojawiających się w dalszych etapach rozwoju. Jako krótkoterminowy cel terapii strukturalnej można wskazać pozbycie się symptomu. Jednak to nie gwarantuje modyfikacji szkodliwych zachowań.
Ujęcie strukturalne mówi o tym, że symptom problemowy zniknie, gdy zmieni się struktura rodziny. Największym celem terapii strukturalnej jest doprowadzenie do stworzenia efektywnej struktury rodziny. Według tej struktury rodzice powinni zajmować wyodrębnione miejsce na szycie rodzinnej piramidy. To od małżonków zależy, czy stworzą ze sobą spójny system, opierający się na współdziałaniu i wzajemnym wsparciu. W rodzinach, w których granice są zatarte, terapeuci starają się wzmocnić strukturę tak, aby członkowie rodziny zwiększyli swoją samodzielność. Natomiast w rodzinach z nadmiernie sztywnymi granicami terapeuci starają się zwiększyć interakcję między członkami rodziny.
Techniki terapeutyczne
Co można zrobić, aby pomóc swojej rodzinie? Terapia strukturalna rodzin składa się z sześciu kroków:
- Włączenie psychoterapeuty do systemu rodzinnego – rodziny mogą wykazywać na początku brak zaufania do terapeuty. Mogą obawiać się ujawnienia tajemnic, krytyki. Na początku rodzice mogą być nastawieni bardziej obronnie. Zadaniem terapeuty jest obniżenie lęku oraz okazanie zrozumienia i akceptacji. Ważne jest, aby terapeuta z uważnością brał pod uwagę zachowania i słowa każdego z członków rodziny. Od pierwszej sesji terapeuta podkreśla autorytet rodziców.
- Obserwacja – terapeuta, w trakcie trwania terapii strukturalnej obserwuje w trakcie sesji relacje między bliskimi. Rodzina ma możliwość rozmowy między sobą w bezpiecznych warunkach. Terapeuta może zaproponować temat dyskusji.
- Diagnoza – w tym czasie terapeuta ujmuje symptomy pojedynczych osób jako wyraz możliwych problemów w rodzinie. Diagnoza dotyczy wniosków wysnutych na podstawie obserwacji i interakcji między systemami rodzinnymi. Terapeuta diagnozuje jaki rodzaj granic występuje w danej rodzinie. Wyznacza również cele korzystne dla całej rodziny.
- Wyjaśnienie i modyfikacja interakcji – terapeuta zwraca uwagę na transakcje, jakie zachodzą między bliskimi. Czasem potrzebne jest „wstrząśnięcie” systemem rodzinnym i zwrócenie uwagi na szkodliwe wzorce zachowań.
- Ustanawianie granic – w tym etapie chodzi o wzmocnienie systemów rodzinnych, w których występują zbyt płynne granice. Może to również być praca nad uelastycznieniem granic, w przypadku rodzin o zbyt sztywnych granicach. Na tym etapie terapeuta aktywnie uczestniczy w interakcjach rodzinnych. Może również wyznaczać zadania dla rodziny lub wspierać poszczególnych członków.
- Dostarczenie nowych informacji – terapeuta przekazuje wiedzę, która obniża poziom niepokoju oraz zwiększa poczucie kompetencji. Terapeuta pomaga rodzicom w poczuciu własnej sprawczości i bycia autorytetem. Podkreśla jednocześnie odrębność jednostek i wspiera dzieci w samodzielności. Rodzina uzyskuje odmienną perspektywę, co znacznie ułatwia rozwiązywanie konfliktów i zmniejsza stres.
Podsumowanie
Celem strukturalnej terapii rodzin jest zmiana struktury rodziny poprzez modyfikację zachowań. Terapia rodzinna jest prowadzona przez terapeutów, którzy pomagają członkom rodziny rozwiązywać problemy poprzez doprowadzenie do zmiany struktury rodziny. Terapia strukturalna koncentruje się na granicach w rodzinie, które mogą być zbyt sztywne lub zatarte, i dąży do wypracowania granic jasnych i elastycznych. Terapeuci stosują różne techniki, takie jak obserwacja, diagnoza, modyfikacja interakcji, ustanawianie granic i dostarczanie nowych informacji, aby pomóc rodzinie osiągnąć zdrową strukturę i poprawić jakość życia.
