Jak objawia się histrioniczne zaburzenie osobowości?
Nazwa histrioniczny pochodzi od greckiego słowa histrio oznaczającego „aktora”. Teatralność i nieustanna gra jest jedną z głównych cech tego zaburzenia osobowości. Osoba z rysem histrionicznym czuje nieustanną potrzebę bycia w centrum uwagi. By znaleźć się w nim traktuje siebie jak produkt, który trzeba ładnie opakować i nieustannie wystawiać na „sprzedaż. Skupiają na sobie uwagę nie tylko poprzez swoje teatralne zachowania, ale i przez przesadną uwodzicielskość czy wyjątkowo mocne podkreślanie swojej atrakcyjności fizycznej.
Osoba kreuje siebie poprzez ubiór, u płci żeńskiej makijaż, oraz przesadny i przerysowany sposób bycia. Sposób w jaki zachowuje się i mówi jest pełen egzaltacji, dramatycznych wzlotów i upadków, przymiotników najwyższego stopnia, skrajnie okazywanych emocji (od ekstazy po odrzucenie). Obserwując jej zachowanie możemy dojść do wniosku, że nieustannie doświadcza ona dramatów i uwznioślenia. Poza światłem reflektorów uwagi innych ludzi znika i zapada się w wewnętrzną pustkę. Pod kolorową maską kryją się płytkie, zmienne i ulotne emocje, jakby zaprzeczenie tego, czym osoba histrioniczna stara się oczarować otoczenie.
Zaistnienie w grupie
Jednym z najczęściej używanych narzędzi zaistnienia w grupie i sposobu budowania relacji jest atrakcyjność seksualna. Osoba z histrionicznym zaburzeniem osobowości jest nieadekwatnie uwodzicielska, flirtuje i nieustannie seksualizuje swoje relacje. Nie wyklucza to faktu, że może być naprawdę pociągająca z uwagi na urodę, błyskotliwość, zdolności jednak relacje jakie buduje są krótkotrwałe i płytkie. Nie może przecież dopuścić kogoś naprawdę blisko, bo wyjdzie na jaw skrywana prawda mówiąca, iż wnętrze nie jest tożsame z tym, co pokazuje na zewnątrz. Stąd bardzo często u osób z histrionicznym zaburzeniem osobowości pojawia się obawa przed odrzuceniem. Osoba może żyć w nieustannym lęku przed demaskacją, oznaczającą odkryciem prawdziwego, za to zdecydowanie mniej barwnego ja.
Może to tylko sposób bycia?
Jaka jest różnica między histrionicznym zaburzeniem osobowości a po prostu „sposobem bycia” danej osoby? Kluczową różnicą jest fakt, że w przypadku rysu histrionicznego mamy do czynienia z zaburzeniem psychicznym, ponieważ zaburzenie to poważnie wpływa na osobę i jej otoczenie. Zaburzenie to jest ego-syntoniczne, co oznacza, że dla osoby cierpiącej, jest to coś „normalnego”. Oznacza to, że zaburzenie jest zintegrowane z psychologiczną strukturą jednostki i jest czymś, co istnieje jako część jej jaźni. W przeciwieństwie do zaburzeń lękowych lub zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, które są doświadczane jako coś obcego (zaburzenia egodystoniczne), zaburzenia osobowości zaczynają się stopniowo rozwijać przed okresem dojrzewania, a ci, którzy cierpią z tego powodu, nie postrzegają tego jako zjawiska obcego sobie.
Zaburzenia osobowości charakteryzują się również wysokim stopniem problemów i konfliktów, które generują w najbliższym kontekście społecznym. W przeciwieństwie do „sposobu bycia”, który można relatywnie szybko złagodzić podczas terapii psychologicznej, zaburzenia osobowości są szczególnie oporne na leczenie. Ponadto ci, którzy mają zaburzenia osobowości, unikają pójścia do psychologa. Dostrzegają bowiem, że „zawsze byli tacy” i że „ich problemy są winą innych”.
Jak rozpoznać histrioniczne zaburzenie osobowości?
Możesz spotkać osoby, które pasują do opisu bycia dramatycznym, uwodzicielskim i wpływowym, ale to nie znaczy, że mają to zaburzenie. Aby móc powiedzieć, że ktoś ma histrioniczne zaburzenie osobowości, konieczne jest spełnienie pięciu lub więcej z następujących kryteriów:
- Czuje się nieswojo w sytuacjach, w których nie jest w centrum uwagi.
- Interakcja z innymi cechuje się często uwodzicielskim lub prowokacyjnym niewłaściwym zachowaniem.
- Przedstawia szybkie zmiany i płaski wyraz emocji.
- Ciągle wykorzystuje aspekt fizyczny, aby przyciągnąć uwagę.
- Ma styl mówienia, który jest nadmiernie oparty na wrażeniach i brakach szczegółów.
- Pokazuje samo-dramatyzację, teatralność i przesadny wyraz emocji.
- Jest sugestywny tzn. znaczy łatwo podlega wpływom innych lub okoliczności.
- Uważają, że relacje są węższe niż są w rzeczywistości.
Oprócz spełnienia pięciu lub więcej powyższych kryteriów, konieczne jest, aby istniały one od końca okresu dorastania i początku wczesnej dorosłości.
Jak rozwija się histrioniczne zaburzenie osobowości?
Podobnie jak większość zaburzeń psychopatologicznych, zaburzenie osobowości histrionicznej jest wielopłaszczyznowe. Oznacza to, że istnieje kilka czynników przyczynowych. U większości osób istnieje podatność (np. biologiczna, psychologiczna, społeczna), która oddziałuje z jej środowiskiem. Wszystkie te czynniki mogą powodować wywołanie zaburzenia.
W przeciwieństwie do innych zaburzeń psychicznych, które mogą mieć bardzo wyraźny i możliwy do zidentyfikowania czynnik wyzwalający (na przykład okres ciągłego niepokoju, który powoduje atak paniki lub utratę pracy, co powoduje depresję), w zaburzeniach osobowości nie ma czynnika wywołującego psychopatologię.
Leczenie osobowości histrionicznej
Farmakoterapia nie stanowi podstawowej metody leczenia osobowości histrionicznej. Leki włączane są osobom zazwyczaj dopiero wtedy, kiedy pojawiają się u nich inne – poza zaburzeniami osobowości – problemy dotyczące zdrowia psychicznego. Do zalecenia pacjentowi leczenia farmakologicznego mogą skłonić występowanie u niego objawów np. depresji czy jakiegoś rodzaju zaburzeń lękowych. Podkreśla się jednak, że leki pacjentom z osobowością histrioniczną należy zalecać bardzo ostrożnie. Związane jest to z tym, że – jak już wielokrotnie podkreślano – osoby te chcą być ciągle w centrum uwagi, przez co istnieje u nich ryzyko np. nadużycia leków w celu skierowania ku sobie zainteresowania ich otoczenia.
Warto zatem połączyć farmakoterapię z psychoterapią. Warto pamiętać, ze psychoterapia osobowości histrionicznej wymaga czasu i przełamania uwodzicielskiej manipulacji ze strony pacjenta, która występuje w sposób nieświadomy. Osoby nie zdają sobie sprawy z tego, w jaki wielu sytuacjach i jak często potrzebują upewniać się o swojej ważności i atrakcyjności, jak często budują relacje, w których jedna stron jest zdecydowanie dobra a druga zła, gdzie patrzą na świat zerojedynkowo. To sprawia, że czują się nieszczęśliwi, samotni, nawet pomimo bycia w związku nie potrafią się otworzyć, zaufać, być zależnym.
Terapia ma na celu przede wszystkim pokazanie, że taki sposób funkcjonowania nie jest korzystny. Terapeuta konfrontuje pacjenta, czasem pomimo przyjemnej uwodzicielskiej gry, z jego słabością, czyli pokazaniem prawdziwej twarzy, co nie bywa dla pacjenta łatwe. Jednak w momencie, gdy zaakceptuje swoje ograniczenia, gdy zdobędzie się na szczerą bliskość, wtedy można mówić o terapeutycznym sukcesie.
