Czym jest Anoreksja
Anoreksja nazywana także jadłowstrętem psychicznym to zespół chorobowy, który należy do zaburzeń odżywiania. Przejawia się ona celowym ograniczeniem przyjmowania pokarmów oraz zmniejszaniem kaloryczności posiłków, co powoduje znaczny spadek masy ciała i wychudzenie. Anoreksji towarzyszy ogromny lęk przed przytyciem oraz zaabsorbowanie swoją wagą ciała i wyglądem, co prowadzi do zachowań, mających na celu dążenie do szczupłości.
Anoreksja najczęściej rozpoczyna się w etapie adolescencji i wczesnej dorosłości, czyli w przedziale od ok. 14 do 20 lat. Chociaż zaburzenie to kojarzy się częściej z kobietami to aż jedną trzecią osób z anoreksją są mężczyźni, spośród których duża część to homoseksualiści.
Często myli się jadłowstręt psychiczny z odczuwaniem braku łaknienia. Jednak osoby z tym zaburzeniem czują głód. Tak samo zapach i widok smakowitych potraw zwiększa ich apetyt tak jak u każdego z nas. Jednak anorektyczki i anorektycy odmawiają jedzenia, ze względu na obawę przed przybraniem dodatkowych kilogramów i byciem grubym.
Typy Anoreksji
Ze względu na sposoby utrzymania niskiej masy ciała, można wskazać 2 główne typy:
- Typ restrykcyjny, który wiąże się z ograniczaniem spożywania jedzenia i głodówkami
- Typ bulimiczny, który wiąże się ze zjadaniem dużej ilości jedzenia, a potem jego wymiotowaniem, przeczyszczaniem się lub intensywnymi i wyczerpującymi ćwiczeniami fizycznymi
Przypominamy, że tym co odróżnia anoreksje o typie bulimicznym od samej bulimii jest masa ciała poniżej prawidłowego BMI. Więcej na ten temat można przeczytać w naszym artykule o bulimii.
Anoreksja a inne zaburzenia odżywiania
Anoreksja jest zaburzeniem najbardziej zagrażającym życiu spośród wszystkich zaburzeń odżywiania. Wiąże się ona z wieloma powikłaniami, spowodowanymi niedożywieniem. Pomijając rzadkie, łamliwe włosy, paznokcie i suchą skórę, spowodowane często towarzyszącą anemią, anoreksja ma konsekwencje kardiologiczne w postaci zaburzeń rytmu serca, związanych z niskim ciśnieniem, niedoborem potasu i innych elektrolitów, co też upośledza działanie nerek. Na ciele pojawia się meszek, zwany lanugo, a u kobiet ustaje miesiączka. Ze względu na problem transportu tlenu do kończyn i regulowania temperatury, dłonie osoby cierpiącej na jadłowstręt są zimne i sinawe oraz szybko ta osoba marznie. Nawet epizod anoreksji zwiększa ryzyko osteoporozy, a więc kruchości i łamliwości kości w późniejszym wieku. Anorektyczki i anorektycy są z reguły zmęczeni, słabi, depresyjni, smutni bądź drażliwi. Mają problemy z koncentracją, zawroty głowy i omdlenia. Również ok. jedna trzecia osób chorych z jadłowstrętem psychicznym popełnia samobójstwo.
Kryteria diagnostyczne zaburzenia
Kryteria umożliwiające diagnostykę anoreksji można znaleźć w klasyfikacji chorób ICD-11 oraz klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM-5. Obie klasyfikacje wyróżniają 3 najważniejsze cechy anoreksji:
- Niska, niedostateczna masa ciała, spowodowana ograniczaniem kaloryczności przyjmowanego jedzenia, nie zaś złym stanem zdrowia, bądź brakiem dostępności jedzenia
- Lęk przed przytyciem oraz zachowania mające na celu osiągnięcie wymarzonej szczupłości, takie jak zmniejszanie ilości zjadanego pożywienia, głodówki, wymiotowanie, czy korzystanie z środków przeczyszczających oraz odwadniajacych
- Zniekształcenia obrazu i kształtu ciała, wpływające w wysokim stopniu na samoocenę
Kryteria diagnostyczne DSM-5 również przedstawiają postać ograniczającą i postać z napadami objadania się/przeczyszczaniem anoreksji co jest równoznaczne ze wspomnianymi już wyżej typami tego zaburzenia.
Przyczyny
Przyczyny o charakterze psychologicznym
Wśród przyczyn anoreksji można znaleźć skłonność do perfekcjonizmu, rozumianego jako dążenie do osiągnięcia postawionych sobie nierealistycznie wysokich standardów i równoczesne nieakceptowanie ponoszenia porażek, czy popełniania błędów. Osoba cechująca się perfekcjonizmem przywiązuje też ogromną wagę do uwag i opinii innych osób. Anoreksja często wiąże się z obsesyjno-kompulsywnym zaburzeniem osobowości, co w pewnym sensie ułatwia choremu pilnowanie się restrykcyjnych nawyków żywieniowych. Tak więc odchudzanie w przypadku jadłowstrętu psychicznego daje szereg korzyści jak poprawa samooceny, zwiększenie poczucia kontroli, niezależności, bezpieczeństwa i akceptacji. Każdy zrzucony kilogram traktowany jest jak osiągnięcie sukcesu. Zwiększenie wagi natomiast powoduje poczucie winy za niewystarczające wysiłki i frustrację.
Przyczyny o charakterze środowiskowym
Oczywiście nie bez znaczenia jest promowanie szczupłej sylwetki i kult doskonałego piękna w mediach. Porównując się z wyidealizowanym kanonem urody widocznym w reklamach, filmach, czy na Instagramie, szczególnie nastolatki stają się coraz bardziej niezadowolone ze swojego ciała. Uwagi na temat wyglądu od rówieśników i rodziny mogą być czynnikiem wyzwalającym to zaburzenie. Dzieci rodziców, którzy przywiązują dużą wagę do wyglądu, często czynią komentarze na temat figury czy prezencji innych osób lub którzy sami wcześniej zmagali się z zaburzeniami odżywiania, mają dużo większe ryzyko rozwoju anoreksji.
Leczenie
Leczenie anoreksji warto zacząć możliwie wcześnie, co daje większe szanse na szybki powrót do zdrowia. Aby móc zareagować, warto zdawać sobie sprawę z pierwszych sygnałów rozwijania się anoreksji.
Wczesnymi oznakami tego zaburzenia może być:
- Skupienie na wyglądzie sylwetki
- Niska samoocena
- Ograniczanie jedzenia
- Jedzenie posiłków w odosobnieniu
- Intensywne ćwiczenia fizyczne spalające tkankę tłuszczową
- Kłamanie o ilości zjedzonego pożywienia i chowanie jedzenia
Wgląd w anoreksji
Niezmiernie ważne w przypadku leczenia anoreksji jest dążenie do przyrostu masy ciała pacjenta. Należy kontrolować ilość zjadanego pokarmu, aby waga chorego powoli rosła. W przypadku bardzo niskiej wagi bowiem wymagana jest hospitalizacja i odżywianie dożylne. Niestety często pacjenci z anoreksją nie chcą współpracować przy leczeniu. Na początku rozwoju zaburzenia bagatelizują problem i zmiany w nawykach żywieniowych przedstawiają jako przejaw zdrowego odżywiania. Nawet w bardziej zaawansowanym etapie anorektyczki i anorektycy starają się być sprawni i aktywni, zdają się nie zauważać symptomów fizycznych niedożywienia i zaprzeczają problemowi.
Psychoterapia – jaką wybrać?
Poza pilnowaniem wzrostu masy ciała pacjenta, równocześnie powinna być prowadzona psychoterapia, bez której w zasadzie trudno mówić o leczeniu zaburzeń odżywiania. Psychoterapią, która odnosi szczególne sukcesy w przypadku anoreksji jest terapia rodzin. Zaburzenie to często wiąże się z dysfunkcjami obecnymi w rodzinie, a więc terapia powinna dotyczyć też innych członków rodziny, dążąc do poprawienia relacji między nimi.
Również wyraźne efekty przynosi terapia poznawczo-behawioralna, skupiająca się na zmianie błędnych przekonań na temat wagi, wyglądu i obrazu własnej osoby. Praca nad poczuciem własnej wartości również jest niezwykle ważna w terapii anoreksji.
Farmakoterapia
Farmakoterapia w przypadku tego zaburzenia polega najczęściej na podawaniu leków przeciwdepresyjnych i przeciwpsychotycznych. Te drugie szczególnie działają na zniekształcenia obrazu ciała anorektyków i mają za zadanie je osłabiać.
Leczenie anoreksji może być długie i żmudne. Czasem wymaga zaangażowania wielu specjalistów. Poza psychiatrą i psychoterapeutą należy konsultować się kardiologiem, nefrologiem, dietetykiem czy endokrynologiem, zależnie od rodzaju powikłań.
