Dorosłe Dzieci Alkoholików
Skrót DDA pochodzi od terminu Dorosłe Dzieci Alkoholików. Terminem tym określa się dorosłych, których dzieciństwo mijało pod znakiem problemów alkoholowych obojga lub jednego z rodziców. Życie takiego dziecka jest trudne i nieprzewidywalne. Żyje ono w ciągłym chaosie, rzadko mogąc przewidzieć, co się wydarzy. Jednego dnia rodzic zachowuje się normalnie, a następnego dzieją się dziwne rzeczy – krzyczy, bije, wygląda na schorowanego. Dziecko może nie zrozumieć takiej przemiany, a reszta rodziny zajęta alkoholikiem nie potrafi lub nie chce mu tego wyjaśnić. Istnieje szansa, że pod wpływem alkoholu rodzic staje się agresywny, używa przemocy fizycznej lub emocjonalnej. Dziecko w takiej sytuacji traci poczucie bezpieczeństwa i wsparcia. Niegdyś wspaniały rodzić staje się źródłem zagrożenia. Potomek zaczyna wtedy odbierać taką sytuację rodzinną jako coś czego nie da się kontrolować, może zacząć czuć się bezradny.
Wczesne doświadczenia dziecka
Podstawowe doświadczenia, które towarzyszą dzieciom wychowanym w rodzinach z problemem alkoholowym to: chaos, nieprzewidywalność zachowań, bezradność, poczucie zagrożenie, dezorientacja, brak wsparcia, poczucie odrzucenia. A także: brak zrozumienia sytuacji, poczucie izolacji społecznej, brak dobrych wzorców, brak spójnego systemu norm i wartości, złość i agresja. Wszystkie te odczucia w każdej fazie rozwoju człowieka, mają na niego ogromny wpływ.
W domach rodzin alkoholowych, potrzeby dziecka są nieistotne. Wszystkie siły skierowane są na próby ukrycia, że w domu dzieje się coś złego. Dlatego dzieci alkoholików najczęściej wychowane są zgodnie z regułą „trzy razy nie”. Mają nie mówić, nie ufać i nie czuć. W ten sposób rodzice budują w nich poczucie winy i wstydu, które z biegiem czasu narasta.
Dzieci wyznające te reguły wychodzą z założenia, że lepiej nic nie mówić i nie przyznawać się do problemów, żeby nie być „wytykane palcami”. Starają się ukryć fakt, że pochodzą z domu z problemem alkoholowym, żeby nie czuć się gorszym w środowisku np. szkolnym. Zazwyczaj nie mówią o problemach w domu i coraz bardziej zamykają się przed innymi. Mogą żyć w przekonaniu, że najważniejsze są potrzeby rodzica alkoholika, a także budować zasłonę przed światem, twierdząc, że wszystko jest w porządku. Potrzeby tych dzieci nie mają najmniejszego znaczenia.
Funkcjonowanie DDA
Janet Geringer Woititz w swojej książce Dorosłe dzieci alkoholików zawarła kompendium wiedzy dotyczące tej problematyki. Według autorki dzieci alkoholików wychowują się w rodzinach, w których nikt nikogo nie szanuje i nie określa jasnych granic. Z tego powodu tak trudno jest im cenić siebie i innych. Na podstawie spostrzeżeń Woititz, DDA można opisać następująco:
Dzieci alkoholików zgadują, co jest normalne
Rodziny z problemem alkoholowym nie potrafią przekazać im informacji na ten temat. Funkcjonowanie w takim domu jest chaotyczne, nie wiadomo, jak powinny wyglądać relacje i komunikacja z innymi albo jak należy się zachować w konkretnych sytuacjach.
Dorosłe dzieci alkoholików mają trudności w konsekwentnej i skutecznej realizacji dążeń
Dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym często doświadczały obietnic bez pokrycia. Uczą się przez to, że stawiane sobie cele nie muszą być zrealizowane, bo i tak nikt nie zwraca na to uwagi. Często odkładają wykonanie zaplanowanych.
Dorosłe dzieci alkoholików kłamią, gdy prościej jest powiedzieć prawdę
Funkcjonowanie rodziny z problemem alkoholowym opiera się przede wszystkim na kłamstwie. Nikt nie mówi tego, co naprawdę myśli, czuje, a z czasem jest to na tyle utrwalony mechanizm, że występuje nawet wtedy, gdy nie ma powodów do skrywania swoich przeżyć.
Dorosłe dzieci alkoholików formułują bardzo surowe i kategoryczne oceny
Krytyka wobec dzieci jest nieodłącznym elementem w rodzinie alkoholowej, mimo że starają się one sprostać oczekiwaniom rodziców. Konsekwencją tego jest odnoszenie się do siebie i innych bezlitośnie i bardzo krytycznie.
Dorosłe dzieci alkoholików mają duże trudności z przeżywaniem radości i zadowolenia
Życie w takiej rodzinie jest często smutne i przygnębiające, nie ma w nim miejsca na radość i zabawę. Dzieci bardzo wcześnie muszą stać się dorosłe i samodzielne, więc różne sprawy traktują bardzo poważnie. Podoba sytuacji ma miejsce u dzieci sparentyfikowanych.
Dorosłe dzieci alkoholików trudno nawiązują bliskie relacje
Rodzinne doświadczenia powodują, że w kontaktach interpersonalnych czują się zagrożone lub poszukują idealnego partnera. Najczęściej nie posiadają wiedzy na temat tego, jak powinny wyglądać zdrowe, stabilne relacje, co jest powodem wielu bolesnych rozczarowań.
Dorosłe dzieci alkoholików przesadnie reagują na zmiany, na które nie mają wpływu
Od najmłodszych lat próbują kontrolować i przejmować odpowiedzialność za innych członków rodziny, myśląc, że mają jakikolwiek wpływ na zdarzenia zewnętrzne. Jeśli w ich życiu pojawi się zbyt gwałtowna zmiana, często odczuwają lęk przed utratą nad nim kontroli.
Dorosłe dzieci alkoholików nieustannie poszukują potwierdzenia własnej wartości
Komunikaty rodziców w rodzinach alkoholowych są zazwyczaj niejasne, nasycone bardziej złością i lękiem niż bezwarunkową miłością. Konsekwencją tego jest kształtowanie się u dziecka niskiego poczucia własnej wartości oraz potrzeby uznania.
Dorosłe dzieci alkoholików są przekonane, że różnią się od wszystkich
Jest to wyniesione z dzieciństwa, kiedy dziecko musiało ukrywać to, co dzieje się w rodzinie. Ujawnienie sekretu groziłoby samotnością, doznaniem wstydu. Poczucie odmienności jest też przejawem braku utożsamienia się z grupą rówieśniczą.
Dorosłe dzieci alkoholików są nadmiernie odpowiedzialne albo nieodpowiedzialne
Nadmierna odpowiedzialność cechuje osoby, które w dzieciństwie przejmowały funkcje należące do rodziców. Dzięki temu czuły się dowartościowane i w dorosłym życiu powtarzają te wzorce. Jeśli zaś przeżywały zbyt dużo porażek, przestają się starać i robić cokolwiek.
Dorosłe dzieci alkoholików są niezwykle lojalne, także w sytuacji, gdy druga osoba jest nielojalna
Dzieci w rodzinach alkoholowych często dorastają w przekonaniu, że nie pozostawia się drugiej osoby, choćby życie z nią było destrukcyjne. Z tego powodu jako dorośli pozostają w niesatysfakcjonujących związkach, również obawiając się zmiany.
Dorosłe dzieci alkoholików ulegają impulsom
Członkowie rodziny z problemem alkoholowym zwykle reagują impulsywnie, zamiast postępować zgodnie z wyznaczonym celem, planem. Takich zachowań uczą się dzieci, które w dorosłości często podejmują decyzje pod wpływem chwili, bez zastanowienia.
DDA objawy
Dorosłe Dzieci alkoholików w dzieciństwie mogą przyswoić sobie regułę „trzy razy nie”. Polega ona na tym, aby dziecko:
Nie ufało
Dziecko uczy się ufności i tego, jak powinno wyglądać życie od rodziców. W sytuacji uzależnienia dorosłych nie ma w nich oparcia, więc czuje się niepewnie i staje się podejrzliwe. Podejrzliwość sprawia, że ma ono ograniczone możliwości nie tylko w konfrontowaniu się z uczuciami innych, ale również w wyrażaniu własnych. Niespełnione obietnice rodziców budzą w dziecku nieufność nie tylko do nich, ale także do całego świata.
Nie mówiło
Jak wspomniano wcześniej, taki komunikat najczęściej słyszą dzieci od rodziców w sprawach związanych z problemem alkoholowym. Milczenie jest równoznaczne z udawaniem, że wszystko jest w porządku. Dzieci, pomimo fatalnego traktowania, są bardzo lojalne wobec swoich opiekunów. Nie mówi się o tym, że tata czy mama piją, po prostu czują się źle. Dziecko często okłamuje siebie, by się uspokoić i nie rozbudzać w sobie przykrych emocji.
Zasada ta dotyczy także nieporuszania tematów związanych z rodziną z obcymi osobami, co oznacza zupełny brak pomocy z zewnątrz. Dzieci alkoholików trzymają rodzinną tajemnicę w sobie niczym skarb, często ze wstydu, strachu lub w nadziei, że będzie lepiej. Konsekwencją tego jest wielka samotność dziecka w rodzinie z problemem alkoholowym.
Nie odczuwało
Zasada ta jest jak pancerz, który pozwala chronić dzieci przed ciosami. Dziecko uczy się odcinać i znieczulać wobec przerażających je uczuć czy nieprzewidywalnych zachowań rodziców. Nie potrafi sobie poradzić z uczuciami uporczywej złości czy nienawiści wobec matki lub ojca, dlatego oddala je od siebie. Zdarza się, że takie osoby same starają się wmówić sobie, że owych przeżyć czy doświadczeń nie posiadają, aby poczuć się bezpieczniej. Takie zachowanie, często powtarzane, może grozić odłączeniem się od własnych emocji i prawdziwych uczuć. Zafałszowanie ich oraz rzeczywistości powoduje osłabienie „czujnika” emocjonalnego, który w dorosłym życiu pozwala na orientację w świecie.
Role w dzieciństwie DDA
Dorosłe Dzieci Alkoholików w dzieciństwie przyjmują określone role, które pozwalają funkcjonować im w trudnym środowisku. To w jaką weszła osoba z DDA bardzo mocno oddziałuje na nią w dorosłym życiu. Brak dobrych i zdrowych wzorców doprowadza do zaburzeń w sferze socjalnej, emocjonalnej oraz poznawczej. Role o których mowa to:
Bohater
Najczęściej rolę tę odgrywa najstarszy z rodzeństwa. Zaczyna uważać się za jedyną dorosła, odpowiedzialną osobę w rodzinie. Zajmuje się młodszym rodzeństwem, godzi rodziców, opiekuje się całym domem. Można powiedzieć, że staje się rodzicem tak jak ma to miejsce w parentyfikacji dziecka. Nie okazuje żadnych uczuć na zewnątrz, bo wstydzi się ich i uważa za oznakę słabości. Rezygnuje z rzeczy dla siebie istotnych, by pomóc rodzeństwu lub rodzicom.
Kozioł ofiarny
Dziecko przyjmujące tę rolę obawianie jest za wszystko przez rodziców i jest przez nich poniżane. Szybko uczy się, że rację ma ten kto jest silniejszy. Często jest ofiarą przemocy fizycznej. Bardzo szybko zaczyna buntować się przeciwko zasadom panującym w domu, przez co może popadać w konflikty z dorosłymi, również poza nimi narażać się na problemy z prawem. Zdarza się też, że bardzo szybko sięga po używki.
Maskotka
Ozdoba całej rodziny, typ ten określany jest również mianem błazna. Takie dziecko zatraca granice między tym, co jest poważne, a co jest żartem. Jego celem jest rozładowanie napięcia w rodzinie, przez co jest pośrednikiem podczas rodzinnych konfliktów. Mało kto traktuje w domu takie dziecko poważnie.
Niewidzialne dziecko
Dziecko te opanowało do perfekcji regułę „trzy razy nie”. Nie mówi, nie ufa, nie czuje. Ucieka w świat swoich fantazji odcinając się od rzeczywistości. Bardzo często ukrywa swoje uczucia. Przez otoczenia uważane jest za zbyt dojrzałe, jak na swój wiek, poważne i smutne.
Terapia i leczenie DDA
Reguła „trzy razy nie” bardzo często jest regułą, którą osoby DDA kierują się w dorosłości. Mogą mieć problemy z zaufaniem, okazywaniem i odczuwaniem emocji. Nie potrafią otwarcie rozmawiać o swoich problemach. Może dręczyć je poczucie winy, wstydu i przekonanie, że są kimś gorszym. To wszystko wpływa negatywne na całe ich życie i nie pozwala na poczucie szczęścia. Bardzo ważne jest zatem aby podjąć terapię. Podczas terapii osoby z DDA mają szansę na zrozumienie, że ich dzieciństwo nie jest ich winą. Terapia pozwoli im zrozumieć, że oni sami zasługują na szczęście.
Podczas terapii terapeuta pomaga pacjentowi w radzeniu sobie ze stanami depresyjnymi i zaburzeniami lękowymi. Wskazuje na mechanizmy, które wykształciły się podczas dzieciństwa spędzonego w rodzinie z problemem alkoholowym i pomaga je stworzyć na nowo. Pozbycie się niewłaściwych i wciąż funkcjonujących mechanizmów to zadanie bardzo trudne, lecz nie niewykonalne.
Walka o lepsze jutro
Dorosłe Dzieci Alkoholików miały trudne dzieciństwo i tego zmienić nie można. Mogą jednak zawalczyć o swoją przyszłość i zbudować sobie szczęśliwe życie w otoczeniu bliskich sobie i kochających ludzi. Stworzyć od nowa, niegdyś zaburzone mechanizmy i schematy postepowań. Warto pamiętać, że wymaga to pracy, ale jest to wykonalne.
