Zajście w ciąże i poród powszechnie postrzegane jest jako ogromne szczęście, powód do radości i świętowania. Bez dwóch zdań, pojawienie się małego człowieka może nieść poczucie spełnienia rodzicom i ogromną uciechę dziadkom. Jednak należy pamiętać, że każdą taką sytuację należy rozpatrywać indywidualnie, ponieważ ciąża, jak i poród mogą wiązać się też ze stresem i obawami.
Potwierdzenie ciąży
Już samo zajście w ciążę zwraca uwagę, że każda sytuacja jest inna. Ciąża może być planowana lub nie, co determinuje reakcje po ujrzeniu dwóch kresek na teście ciążowym. Jeśli partnerzy długo starali się o dziecko, wiadomość o ciąży przyjmują zwykle z ulgą i wielką radością. W przypadku młodej dziewczyny, która nie planuje w jej obecnym okresie życia zostać mamą, będzie to raczej strach, nawet przerażenie, czasem złość. Niespodziewane ciąże mogą też zdarzać się w starszym wieku. Przykładowo para może mieć już dzieci „odchowane” i nieoczekiwanie okazuje się, że trzeba zacząć wszystko od nowa. Tak więc informacja o ciąży może budzić cały szereg różnych emocji.
Podobnie jest z reakcją przyszłego ojca i otoczenia (rodziny przyjaciół). Mogą zareagować wybuchem radości i łzami szczęścia. Mogą być też w szoku po usłyszeniu wiadomości, która wiąże się z ogromną odpowiedzialnością. Niezaprzeczalnie reakcja bliskich wpływa na przyszłą matkę i jej stosunek do ciąży.
Garść danych
Współcześnie większość par decyduje się na potomstwo w wieku trochę niższym niż 30 lat. Jednym z czynników, który może powodować taką tendencje, jest sytuacja na rynku pracy. Obecnie coraz częściej pracodawcy oczekują wyższego wykształcenia. Ukończenie 5-letnich studiów powoduje zrozumiałe odłożenie decyzji o macierzyństwie, jako że mało studentów decyduje się na jednoczesne pełnienie funkcji rodzica. Uzyskanie dyplomu magistra często rozpoczyna dopiero proces budowania kariery zawodowej i zdobywania doświadczenia. Niewątpliwym plusem macierzyństwa w wieku około 30 lat jest większa świadomość przyszłych mam, z czym wiąże się decyzja o wychowywaniu dziecka. Co więcej, są już one na etapie spokojnego rozwoju kariery i razem z partnerem mogą zapewnić dziecku odpowiednie warunki materialne.
Niemniej jednak należy przypomnieć, że decydowanie się na dzieci w późniejszym okresie życia wiąże się z mniejszą płodnością, większą liczbą wad genetycznych dziecka, a także wzrostem powikłań ciążowych. W związku z tym zajście w ciążę w młodszym wieku (choć nie w bardzo młodym) służy większemu bezpieczeństwu i zdrowiu zarówno matki, jak i dziecka.
Obawy podczas ciąży
Jak zostało wspomniane na początku, ciąża może wiązać się z wieloma obawami. Dużo rodziców boi się przede wszystkim straty dziecka, czyli poronienia. Należy zdawać sobie sprawę, że w pierwszym trymestrze jest najwięcej poronień. Zdarza się, że pary czekają z poinformowaniem rodziny o ciąży do końca tego okresu. Nie chcą ryzykować, że będą musieli później mówić innym o stracie.
Inny lęk, którego doświadczają zarówno przyszłe matki, jak i przyszli ojcowe dotyczy bycia odpowiednim rodzicem. Częściowo chodzi o aspekt fizyczny, polegający na właściwej opiece nad noworodkiem, jego przewijaniem, karmieniem, przebieraniem itp. Z drugiej strony pojawia się myśl „Czy będę wystarczająco dobrym, kochającym rodzicem?”. Czasami przyszłe mamy odczuwają wyrzuty sumienia, że nie kochają swojego malutkiego dziecka, rozwijającego się w ich brzuchu, chociaż przecież powinny. Jednak uczucie miłości rodzicielskiej nie zawsze pojawia się jednocześnie z informacją o ciąży. Może rozwijać się powoli, wraz z pierwszym wzięciem niemowlęcia w ramiona, jego pierwszym uśmiechem itd. Dodatkowo wydzielanie się hormonów, takich jak prolaktyna, oksytocyna i endorfiny, wyraźnie wspiera kształtowanie się więzi między matką a dzieckiem.
Poród
Współczesne porody różnią się od tych, które doświadczały nasze matki, kiedy lewatywa, czy nacinanie krocza były wykonywane w zasadzie rutynowo. Poród wypełniał wtedy szereg procedur i interwencji medycznych, podczas których wręcz uprzedmiotowywano kobietę, nie biorąc jej potrzeb, ani zdania pod uwagę. Utrudniano też kontakt skóra do skóry (inaczej kangurowanie). Polega on na ułożeniu malutkiego niemowlęcia zaraz po urodzeniu na nagiej piersi mamy lub taty.
Obecne trendy idą w stronę demedykalizacji porodów. Widać to chociażby po tym, że odracza się zabiegi medyczne na noworodku (np. ważenie). Dzięki temu 2 pierwsze godziny są przeznaczone dla rodziców i dziecka, pierwszy kontakt i dotyk. Coraz częściej kobiety decydują się także na poród w domu lub w tzw. pokoju narodzin. Pokój narodzin to specjalne sale porodowe w niektórych szpitalach o bardziej domowym charakterze. Jest to alternatywa dla porodu w domu, który – w razie komplikacji – może wiązać się z niebezpieczeństwem, a porodem w szpitalu, który ze względu na medyczną aparaturę, kitle lekarzy oraz pielęgniarek może być dla niektórych bardziej stresujący.
Warto rozważyć skorzystanie ze szkoły rodzenia, która zapewnia przekazanie szereg potrzebnych informacji o porodzie i opiece nad noworodkiem. Jest to też szansa poznania innych przyszłych rodziców, wymienienia się swoimi spostrzeżeniami i nawiązania nowych relacji.
Wsparcie ojca
Wsparcie przyszłego ojca podczas ciąży i jego obecność w czasie porodu jest symbolem pełnej akceptacji dziecka i wyrazem świadomego uczestnictwa w procesie jego przyjścia na świat. Stanowi to też ogromny dowód jego miłości, ale też jego zrozumienia dla naturalności procesu porodu i zmian zachodzących w kobiecym ciele. Wreszcie jemu samemu daje poczucie bycia potrzebnym i ważnym. Tak więc aktywny udział mężczyzn w okresie okołoporodowym wpływa na budowanie i pogłębianie relacji między wszystkimi członkami rodziny.
Połóg
Po porodzie następuje połóg. Jest to okres od ok. 6 do 8 tygodni, w którym następuje proces gojenia się ran poporodowych w ciele kobiety. Stopniowo jej ciało wraca do stanu sprzed ciąży. Kobiety różnie doświadczają połogu. Niektóre deklarują, że był on dla nich trudniejszy niż sam poród. Warto w tym czasie pamiętać, że jest to okres regeneracji, więc młoda matka ma w pełni prawo czuć się zmęczona. Niekoniecznie powinna wtedy zarzucać się zadaniami związanymi z odwiedzinami rodziny i przyjaciół czy perfekcyjnym pełnieniem nowej, matczynej roli.
Zaburzenia związane z połogiem.
Co więcej w okresie okołoporodowym, a szczególnie po porodzie u kobiet mogą pojawić się objawy depresji. Zaburzeniami związanymi z połogiem jest baby blues, depresja poporodowa, a także psychoza poporodowa.
Smutek poporodowy
Najbardziej powszechny wśród kobiet na oddziale położniczym jest smutek poporodowy, nazywany też baby blues lub przygnębieniem poporodowym. Pojawia się on w kilka dni po porodzie i występuje u 50-80% matek. Objawia się wahaniami nastrojów, przygnębieniem, drażliwością i poczuciem nieporadności w roli matki. Mogą też one cierpieć z takiego powodu, że zamiast tryskać radością i miłością do dziecka, czują głównie zmęczenie i smutek. Symptomy utrzymują się przez ok. 2 tygodni i znikają bez potrzeby wprowadzania leczenia.
Depresja poporodowa
Jeśli smutek i przygnębienie po porodzie utrzymują się dłużej, należy rozważyć postawienie diagnozy depresji poporodowej. Jest niezwykle ważne, aby zwracać uwagę na stan psychiczny młodych mam przed i po porodzie, ponieważ nieleczona depresja okołoporodowa wpływa także na dziecko poprzez:
- Większe ryzyko śmierci łóżeczkowej
- Wolniejszy przyrost masy ciała dziecka
- Słabsze zaangażowanie matki w opiekę nad dzieckiem
- Płaczliwość i objawy depresyjne u dzieci
- W przypadku depresji matki w czasie ciąży większe ryzyko porodu przedwczesnego i niska waga urodzeniowa noworodka.
Psychoza poporodowa
U około 0,1-0,2% kobiet, a więc dosyć rzadko, może wystąpić psychoza poporodowa. Poza obniżonym lub podwyższonym samopoczuciem, czy zachowaniem niedostosowanym do sytuacji (nieadekwatny płacz, śmiech, krzyki, ukrywanie się przed innymi osobami), pojawiają się charakterystyczne dla psychoz urojenia. Przykładowo kobieta może twierdzić, że cały czas jest w ciąży, że to dziecko, które jej dają do rąk, nie jest jej lub że ktoś chce zabrać jej niemowlę. Może ona też czuć nadmierny lęk i poczucie niepokoju oraz chęć popełnienia samobójstwa.
Leczenie
W przypadku zarówno depresji, jak i psychozy poporodowej psychiatra jest w stanie zapewnić odpowiednie leki psychotropowe (np. przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne), mimo stanu pacjentki i karmienia piersią. Warto też skorzystać z pomocy psychologa, pracującego na każdym oddziale położniczym.
Wsparcie otoczenia jest ważne
Sprostanie obowiązkom opieki nad noworodkiem nie przychodzi łatwo, szczególnie na początku. Dlatego tak ważne jest wsparcie otoczenia. Wspomożenie świeżo upieczonej mamy w obowiązkach domowych, pozwali jej na odpoczynek, poczucie kontroli i lepsze samopoczucie. Równie istotne jest wsparcie emocjonalne, poprzez wysłuchanie, akceptację, a także docenianie jej w roli opiekunki. Brak zrozumienia i ciągłe dawanie rad może budować wrażenie samotności i zasmucenie. Zatem wsparcie bliskiego otoczenia stanowi wartość dla matki, ale też jej partnera i dziecka, wspomagając ich funkcjonowaniu w nowej sytuacji. Jednocześnie nie znaczy to, że mama wychowująca swoje dziecko samotnie, nie ma już możliwości być dobrą opiekunką. Jednak wsparcie na pewno ułatwia to zadanie.
Konkluzja
Podsumowując, należy zdawać sobie sprawę, że moment zajścia w ciążę, jej przebiegu, porodu, a także połogu jest szczególnym czasem w życiu kobiety, jak i całej rodziny. Społeczna świadomość, że może się to wiązać z określonymi trudnościami, pozwala lepiej przygotować się partnerom i poradzić sobie w tym okresie. Wiedza ta również pozwala bardziej cieszyć się rolą rodzica i czerpać z niej więcej satysfakcji.
