Rozwód powodem do alienacji rodzicielskiej
Rozwód rodziców to jedno z najbardziej traumatycznych przeżyć dla dziecka. To bardzo stresujący czas zarówno dla dzieci, jak i rodziców. Rozpad małżeństwa może wywołać bardzo silny stres emocjonalny, który wpływa na zdrowie psychiczne dziecka. Rozwód wiąże się często z ogromnymi zmianami. Zupełnie zmienia się sytuacja rodzinna, co wiąże się przykładowo ze zmianą miejsca zamieszkania jednego z rodziców. Jeśli dziecko zostanie pod opieką mamy, najprawdopodobniej kontakty z ojcem ulegną zmianie. Tak może być również w przypadku, gdy dziecko zostaje pod opieką ojca, a jego kontakt z mamą ulega zmianie. Podczas rozwodu dochodzi do sytuacji, w których podopieczny jest świadkiem trudnych sytuacji między rodzicami. Jednym z przykładów jest alienacja rodzicielska.
Co to jest alienacja rodzicielska?
Alienacja rodzicielska to sytuacja, w której jedno z rodziców oddziela emocjonalnie swoje dziecko od drugiego rodzica. Do alienacji rodzicielskiej może dochodzić poprzez wprowadzanie fałszywych informacji, manipulacje, negatywne komentarze o drugim rodzicu. Może to prowadzić do pogorszenia relacji dziecka z drugim rodzicem, a nawet do całkowitego zerwania kontaktów między nimi. Do alienacji rodzicielskiej dochodzi najczęściej w trudnych sytuacjach rozwodu lub po separacji, gdzie jedno z rodziców chce zyskać przewagę w sporze o opiekę nad dzieckiem.
Alienacja rodzicielska a prawo
Alienacja rodzicielska jest coraz częściej rozpoznawana przez sądy jako szkodliwa dla dzieci i rodziców. W wielu krajach istnieją przepisy prawne, które pozwalają na interwencję w przypadku alienacji rodzicielskiej i nakładają na rodziców obowiązek współpracy w celu zapewnienia kontaktu dziecka z drugim rodzicem. W Polsce w 2021 roku została wprowadzona ustawa o ochronie praw dziecka w przypadku przemoc w rodzinie, która ustanawia, że dziecko ma prawo do kontaktu z oboma rodzicami, chyba że zagraża mu to bezpośrednie niebezpieczeństwo. Podczas stwierdzenia przez sąd, że dochodzi do alienacji rodzicielskiej, rodzicowi sprawującemu taki wpływ na dziecko, może zostać nałożona kara finansowa, a nawet utrata praw rodzicielskich.
Syndrom dziecka alienowanego
Amerykański psychiatra sądowy dr Richard Gardner zdefiniował syndrom PAS (ang. Parental Alienation Syndrome), czyli syndrom alienacji rodzicielskiej. Gardner zauważył, że niektóre dzieci po rozwodzie rodziców zaczynają odmawiać kontaktu z jednym z rodziców, pomimo braku uzasadnionego powodu do takiego postępowania. Gardner opisał PAS jako zjawisko, w którym jeden z rodziców wpaja dziecku negatywny obraz drugiego rodzica, manipuluje dzieckiem i utrudnia mu kontakt z drugim rodzicem, co prowadzi do odrzucenia tej drugiej osoby przez dziecko.
Alienacja rodzicielska ma bardzo negatywny wpływ na dziecko i jego rozwój emocjonalny. Dziecko, które jest manipulowane przez jednego z rodziców i oddzielone od drugiego rodzica, może odczuwać silny stres, lęk i poczucie bezradności. Dziecko może też czuć się winne i odpowiedzialne za sytuację. Może nawet zacząć tracić zaufanie do swoich rodziców i relacje z innymi ludźmi. W dłuższej perspektywie alienacja rodzicielska może prowadzić do poważnych problemów emocjonalnych, takich jak depresja, lęk, problemy związane z tożsamością i trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu bliskich relacji.
Konflikt lojalności i alienacja rodzicielska
Podczas rozpadu związku rodziców dziecko często staje w sytuacji konfliktu lojalności. Konflikt lojalności wobec rodziców to sytuacja, w której dziecko znajduje się w rozdwojeniu. Czuje się zobowiązane do lojalności wobec obu rodziców, którzy ze względu na swoje różnice, mogą wymagać od dziecka wyboru między nimi. Taka sytuacja może prowadzić do silnego stresu i niepokoju u dziecka, które nie chce zawieść ani jednego, ani drugiego rodzica. Konflikt lojalności może mieć negatywny wpływ na rozwój dziecka. Może prowadzić do poczucia winy, poczucia osamotnienia, trudności emocjonalnych i utraty poczucia bezpieczeństwa. Dziecko może czuć się zdezorientowane, zmęczone i zdezorganizowane. To natomiast może wpłynąć na jego zdolność do nauki i przystosowania się do zmieniającej się sytuacji rodziny. Tym bardziej zdezorientowane dziecko czuję się, gdy rodzice doprowadzają do alienacji rodzicielskiej.
Wpływ alienacji rodzicielskiej na rodziców
Alienacja rodzicielska może mieć negatywne skutki zarówno dla rodzica alienującego, jak i dla rodzica alienowanego. Rodzic alienujący, który celowo manipuluje dzieckiem i oddziela je od drugiego rodzica, może doświadczać poczucia satysfakcji. Może mieć poczucie przewagi nad drugim rodzicem, ale w dłuższej perspektywie może się to zwrócić przeciwko niemu. Rodzic taki może stracić zaufanie dziecka, które z czasem zorientuje się, że zostało wykorzystane jako narzędzie w konflikcie rodziców. Ponadto, rodzic taki może odczuwać poczucie winy, kiedy zda sobie sprawę ze szkody, jaką wyrządził dziecku. Mogą pojawić się także z trudnościami w nawiązywaniu lub utrzymywaniu kontaktu z dzieckiem w przyszłości.
Z drugiej strony, rodzic alienowany, czyli ten, który jest oddzielony od dziecka, może doświadczać poczucia bezradności, lęku, bólu i złości. Może czuć się zignorowany, odrzucony i nieuznawany przez dziecko i rodzinę, co może prowadzić do problemów emocjonalnych i psychologicznych. W skrajnych przypadkach rodzic taki może zacząć odizolowywać się od społeczeństwa i doświadczać ogromnego cierpienia psychicznego. Zdarza się, że rodzicie alienowani zmagają się z myślami, a nawet próbami samobójczymi.
W obu przypadkach, zarówno dla rodzica alienującego, jak i alienowanego, alienacja rodzicielska może prowadzić do utraty bliskich relacji z dzieckiem. Może także wpłynąć negatywnie na zdrowie psychiczne i emocjonalne wszystkich osób zaangażowanych w konflikt.
Jak zapobiegać alienacji rodzicielskiej?
Rozwiązanie problemów związanych z rozwodem rodziców i alienacją rodzicielską może być bardzo trudne. Wymaga dużo pracy i zaangażowania ze strony rodziców. Jednak pamiętajmy, że to dobro dziecka powinno być najważniejsze. Warto zrobić wszystko, co w naszej mocy, aby zapewnić mu zdrowe i szczęśliwe dzieciństwo. Z pomocą specjalistów oraz działając w trosce o dobro dziecka, rodzice mogą osiągnąć porozumienie. Mogą stworzyć warunki do utrzymania konstruktywnej relacji z dzieckiem oraz drugim rodzicem. Co w procesie rozwodu lub separacji jest ważne?
- Komunikacja i współpraca – rodzice powinni starać się utrzymać otwartą i konstruktywną komunikację między sobą, nawet jeśli są w konflikcie. Ważne jest, aby rozmawiać z dzieckiem na temat jego potrzeb i uczuć. Także ważne jest, aby starali się zrozumieć perspektywę drugiego rodzica.
- Ustalanie jasnych granic – rodzice powinni jasno określić swoje oczekiwania wobec siebie nawzajem i ich relacji z dzieckiem. Ważne jest, aby unikać sytuacji, w których dziecko jest używane jako narzędzie w konflikcie rodziców.
- Wspieranie relacji z drugim rodzicem – dziecko powinno mieć możliwość utrzymywania kontaktu z drugim rodzicem, nawet jeśli między rodzicami występuje konflikt. Dzieci powinny mieć prawo do utrzymywania bliskich relacji z obojgiem rodziców.
- Ustalanie wspólnych zasad wychowawczych – rodzice powinni wspólnie ustalić zasady wychowania dziecka, takie jak godziny snu, czas spędzany przed ekranem, dieta i aktywność fizyczna. To pomaga uniknąć sytuacji, w której jeden rodzic próbuje przeciwstawiać się woli drugiego rodzica.
- Szukanie pomocy- w przypadku trudności w utrzymaniu konstruktywnej relacji z drugim rodzicem, warto skorzystać z pomocy specjalisty, takiego jak mediator, psycholog czy terapeuta rodzinny. Taki specjalista może pomóc w rozwiązaniu konfliktów i zapobiec alienacji rodzicielskiej.
Co jest ważne?
Ważne jest, aby rodzice zawsze pamiętali, że dziecko powinno być na pierwszym miejsc. Jego dobro powinno być najważniejsze w procesie rozwiązania konfliktów między rodzicami. Równie ważne jest, aby rodzice zadbali o swoje samopoczucie psychiczne w tym trudnym czasie. Pomimo trudności, jakie spotkały byłych partnerów w relacji, wciąż łączy ich dobro dziecka. Warto zadbać o szacunek dla drugiego rodzica. Szacunek i zrozumienie może pomóc w uniknięciu drastycznych sytuacji i alienacji rodzicielskiej.
