Słowem wstępu o nagradzaniu dzieci
Relacja dziecka z rodzicem to złożona interakcja między rodzicem a dzieckiem. Rozwija się na przestrzeni czasu i ma wpływ na rozwój emocjonalny, psychologiczny i społeczny dziecka. Relacja ta jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na zdrowy rozwój dziecka. Kształtuje się już od chwili narodzin pociechy i rozwija się w miarę jak dziecko rośnie i zdobywa nowe umiejętności. Warto podkreślić, że nie ma jednoznacznej definicji idealnej relacji między dzieckiem a opiekunem, ponieważ każda relacja jest indywidualna i zależy od wielu czynników, takich jak temperament dziecka, styl wychowania rodziców, relacje rodzeństwa czy sytuacja materialna rodziny. W wychowaniu dzieci i tworzeniu relacji ważną rolę odgrywa nagradzanie.
Nagradzanie dzieci to ważny aspekt wychowania, który ma na celu zmotywowanie dzieci do osiągania celów i dobrych wyników. Jak wybrać odpowiednią metodę nagradzania, aby nie tylko pobudzić krótkotrwałą motywację do pracy, ale także rozwijać wewnętrzną motywację dziecka? Bardzo ważna jest postawa rodzica. Wspierająca, pełna akceptacji i miłości relacja dziecka z rodzicem korzystnie wpływa na rozwój dziecka i budowanie obrazu siebie.
Nagradzanie a motywacja wewnętrzna
Motywacja wewnętrzna to rodzaj motywacji, który rozwija pasję, zainteresowania i potrzeby dziecka. Motywacja wewnętrzna jest szczególnie ważna w procesie nauki i rozwijania umiejętności. Dziecko zmotywowane wewnętrznie będzie pracowało nad swoimi umiejętnościami, ponieważ rozwijanie tych umiejętności sprawia mu przyjemność. Zdolność do wewnętrznej motywacji zależy od indywidualnych cech dziecka, takich jak ciekawość, pasja czy chęć do nauki. Im bardziej nagradzamy dziecko za zrobienie czegoś, tym mniej interesować się będzie tym, za co go nie nagrodzimy. Nagradzanie zmniejsza motywację wewnętrzną dziecka, ponieważ gdy pojawia się nagroda, podopieczny traci zainteresowanie samą czynnością.
Nagradzanie a motywacja zewnętrzna
Motywacja zewnętrzna to forma motywacji, w której czynnik motywujący pochodzi z zewnątrz. Na motywację zewnętrzną wpływają właśnie nagrody, pochwały i kary. W przypadku kar dziecko może czegoś nie dostać za złe zachowanie. Najlepiej pobudzać motywację zewnętrzną, gdy chcemy zmotywować dziecko do określonego zadania, przykładowo posprzątania pokoju lub do nauki. Nagrody i pochwały są najczęściej stosowanymi formami motywacji zewnętrznej. Niestety, nadmierne nagradzanie i chwalenie może prowadzić do uzależnienia dziecka od nich, a tym samym do spadku wewnętrznej motywacji. Przykładem może być nagradzanie ocenami w szkole. W pewnym momencie dziecko, zamiast uczyć się z naturalnej ciekawości świata, uczy się aby dostać uznanie w szkole i od rodziców. Zadania, w których oceniamy dzieci nie sprawiają im wiele przyjemności.
Warunkowanie klasyczne a nagradzanie
Warunkowanie klasyczne jest formą uczenia się. Pojęcie to zaistniało w psychologii w wyniku eksperymentu Iwana Pawłowa. Warunkowanie klasyczne to proces, w którym początkowo obojętny bodziec nie wywołuje reakcji. Natomiast gdy połączy się go z bodźcem, który wywołuje określoną reakcję, początkowo obojętny bodziec staje się bodźcem wywołującym automatyczne reakcje. Wyżej opisany sposób rozumienia warunkowania klasycznego, możemy znaleźć w przykładzie nagradzania dzieci. Jeśli w ramach nagrody za posprzątanie pokoju nasz podopieczny otrzyma 5 złotych, będzie spodziewał się nagrody za każdy razem, gdy posprząta pokój.
W przypadku nagradzania dzieci warunkowanie klasyczne to jedna z najprostszych form motywacji zewnętrznej, która polega na nagradzaniu dziecka za określone zachowanie. Nagroda może przyjść w postaci słodyczy, zabawki, pieniędzy lub po prostu pochwały. Nauczyciele, rodzice i trenerzy często stosują nagrody jako formę motywacji. Niestety, nagradzanie dziecka za każde dobre zachowanie może prowadzić do tego, że dziecko będzie oczekiwać nagrody za każdą dobrą pracę. W ten sposób, zamiast rozwijać wewnętrzną motywację, która pochodzi z pasji i chęci do działania, dziecko uzależni się od nagród.
Ważne jest również, aby nagradzać dzieci w sposób umiejętny i odpowiedni do wieku dziecka. Dzieci w różnym wieku reagują na różne rodzaje nagród i różne sposoby motywacji. W przypadku dzieci młodszych, często skuteczniejsze jest nagradzanie za konkretne osiągnięcia, takie jak wygranie konkursu, wykonanie zadania domowego bez pomocy czy przeczytanie książki. Dzieci starsze częściej motywowane są przez cele długoterminowe, takie jak zdobycie wykształcenia czy osiągnięcie sukcesu w pracy.
Czy brak nagrody to już kara?
Dziecko nie zawsze traktuje brak nagrody jako karę. Wiele zależy od sposobu, w jaki dziecko jest nagradzane i na co liczy. Jeśli dziecko przyzwyczajone jest do otrzymywania nagród za każde dobre zachowanie, brak nagrody może być odczuwany jako kara. Jednakże, jeśli rodzice potrafią odpowiednio nagradzać dziecko i kierować jego zachowanie, to brak nagrody nie będzie kojarzony z karą. Ważne jest, aby rodzice nie uzależniali nagród od każdego dobrego zachowania dziecka. Nagradzanie tylko za wyjątkowe osiągnięcia, duży wysiłek lub wyróżniające się postawy, jest bardziej skuteczne i mniej ryzykowne w kwestii kojarzenia braku nagrody z karą.
Warto uświadomić wychowanka, że nagrody nie są zawsze gwarantowane, a ich otrzymanie zależy od specjalnych okazji i celów. Istotne jest również, aby rodzice nie nagradzali dziecka tylko dla własnej satysfakcji, ale zwracali uwagę na to, czego potrzebuje dziecko i jakie osiągnięcia są dla niego ważne. Nagradzanie za osiągnięcia, które dziecko nie docenia, nie jest skuteczne i może prowadzić do obniżenia motywacji wewnętrznej dziecka.
Jakie formy nagradzania warto stosować?
Form nagradzania dzieci jest wiele. Warto dopasować odpowiednią formę do wieku, charakteru dziecka oraz kontekstu sytuacji. Sposoby na nagradzanie dotyczą różnych obszarów relacji z dzieckiem. Poniżej wyróżniono kilka sposobów na nagradzanie dzieci.
Nagrody materialne
Nagrody materialne to nagrody w postaci pieniędzy, prezentów lub innych rzeczy, które dziecko lubi. Mogą być one skuteczne w krótkiej perspektywie, ale mogą także prowadzić do wzrostu oczekiwań dziecka i obniżenia motywacji wewnętrznej. Dlatego ważne jest, abyśmy stosowali nagrody materialne z umiarem i w połączeniu z innymi formami nagród.
Pochwała
Nagroda w formie pochwały to uznanie i docenienie dziecka za dobre zachowanie lub osiągnięcie celu. Mogą to być słowa uznania, gesty, pochwały publiczne lub prywatne. Nagrody pochwały są skuteczne w promowaniu motywacji wewnętrznej dziecka, ponieważ potwierdzają jego osiągnięcia i zwiększają poczucie wartości.
Wspólne doświadczenia
Wspólne doświadczenia to nagrody w postaci wspólnych wycieczek, zabaw lub innych form spędzania czasu z dzieckiem. Nagrody te pomagają budować relacje między rodzicami a dziećmi i mogą być skuteczne w promowaniu motywacji wewnętrznej dziecka, ponieważ zwiększają jego poczucie związku i przynależności.
Wspólny czas
Nagroda w formie wspólnego czasu to nagroda w postaci poświęcenia czasu na zabawę lub rozmowę z dzieckiem. Dla dziecka to wartościowa forma nagrody, ponieważ potwierdza jego ważność i znaczenie. Nagradzanie w formie czasu są skuteczne w promowaniu motywacji wewnętrznej dziecka, ponieważ zwiększają jego poczucie wartości i akceptacji.
Nagrody za osiągnięcia szkolne
Nagrody za osiągnięcia szkolne to inaczej nagrody akademickie. To nagradzanie za dobre wyniki w nauce, udział w konkursach czy osiągnięcie celów edukacyjnych. Mogą to być nagrody materialne lub pochwały, jednak ważne jest, aby były one adekwatne do osiągnięć dziecka i nie prowadziły do nadmiernego zadowolenia z wyniku, co może zniechęcić do dalszej pracy.
Podsumowanie
Nagradzanie dzieci może być skuteczną metodą wychowania i motywowania, ale nie jest to jedyna i uniwersalna metoda motywowania. Warto pamiętać, że każde dziecko jest unikalne i wymaga indywidualnego podejścia. Istotne jest także to, żeby nagradzać w sposób umiejętny i dostosowany do potrzeb i możliwości dziecka, a także aby nie zastępować w ten sposób innych ważnych czynników motywacji, takich jak satysfakcja z wykonanej pracy czy rozwijanie zainteresowań i pasji. W wychowaniu dzieci najważniejsza jest relacja z rodzicem. Ważne jest, aby rodzice dbali o relację z dzieckiem opartej na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Rodzice powinni pozwalać dziecku na wyrażanie swoich potrzeb i emocji. W ten sposób dziecko uczy się, że jego potrzeby i uczucia są ważne i są traktowane poważnie.
