Bulimia, inaczej nazywana żarłocznością psychiczną, to zaburzenie polegające na okresach objadania się i niekiedy oczyszczania. Okresy te przeplatają się ze sobą. Pierwszy z nich polega na zjadaniu dużej ilości jedzenia w krótkim czasie. Osoba traci wtedy kontrolę nad ilością spożywanego pokarmu na skutek niepohamowanego głodu. Drugi okres polega natomiast na wymuszaniu wymiotów, stosowaniu środków przeczyszczających lub odwadniających. Ponadto osoba może wprowadzić intensywne ćwiczenia lub okresowe głodówki. Zachowania te stosowane są po to, aby nie przytyć po dużej ilości spożytego wcześniej jedzenia.
W przypadku bulimii, wymioty powodują ulgę, szybko po niej pojawiają się wyrzuty sumienia, często kończące się kolejnymi restrykcjami żywieniowymi. Następnie pojawia się kolejny atak głodu, spożycie dużej ilości jedzenia i wszystko powtarza się ponownie. Zaburzenie to można określić jako błędne koło, gdzie jeden problem powoduje drugi. Co ciekawe, osoba z bulimią często planuje z wyprzedzeniem napad żarłoczności. Daje to możliwość sięgnięcia po wysokokaloryczne produkty spożywcze takie jak słodycze fast foody czy kaloryczne słone przekąski. Napady obżerania się zazwyczaj występują w nocy, kiedy domownicy śpią. Daje to możliwość utrzymania swoich zaburzeń żywieniowych w sekrecie.
Bulimia dotyka mężczyzn, jak i kobiety, u których zaburzenia rozwija się dziesięciokrotnie częściej. Zaburzenie pojawia się najczęściej pomiędzy 16 a 40 rokiem życia. Dzieci zapadają na nią niezwykle rzadko.
Typy bulimii
Bulimię można podzielić na dwa różne typy:
- Bulimia przeczyszczająca – chory poza prowokowaniem wymiotów, zażywa również środki przeczyszczające, moczopędne oraz lewatywę. Bulimik w tym wypadku charakteryzuje się silnym uzależnieniem od środków przeczyszczających
- Bulimia nieprzeczyszczająca – chory na ten typ bulimii charakteryzuje się stosowaniem silnych głodówek, oraz bardzo intensywnej aktywności fizycznej. Ten typ bulimika nie jest skłonny do prowokowania wymiotów
Bulimia a anoreksja
Bulimia i anoreksja to zaburzenia należące do zaburzeń odżywiania. Obydwie charakteryzują się ograniczaniem kaloryczności przyjmowanego jedzenia i mocnym skupieniem się na obrazie własnego ciała. Główną różnicą pomiędzy nimi jest to, że osoby chorujące na anoreksję bardzo mocno ograniczają spożywanie pokarmów, dodatkowo mogą włączać środki przeczyszczające, odwadniające lub odchudzające (anoreksja bulimiczna), ale nie mają zazwyczaj częstych etapów objadania się. U anorektyków występuje zazwyczaj niższa niż prawidłowa masa ciała i (w przypadku kobiet) brak miesiączki, u bulimików masa ciała najczęściej jest prawidłowa (może jednak być też niższa lub wyższa), a cykl menstruacyjny u kobiet często jest normalny. Głód u osób chorujących na anoreksję jest zupełnie nieobecny, a u osób z bulimią często jest bardzo intensywny i powoduje napady objadania się.
Osoba cierpiąca na bulimię zdaje sobie sprawę z zaburzeń, jakimi się boryka. Zupełnie inaczej wygląda to w wypadku anoreksji, gdzie anorektyk często problemu nie dostrzega. Bulimika często przeraża sytuacja, w której się znalazł. Lęk wywołany jest przede wszystkim bezradnością w samodzielnej walce z zaburzeniem. Objadanie się oraz późniejsze oczyszczanie organizmu, jest procesem, który odbywa się w tajemnicy przed wszystkimi, nawet przed najbliższym otoczeniem.
Przyczyny bulimii
Wśród przyczyn bulimii wymienia się brak samoakceptacji oraz akceptacji wśród rówieśników. Często związane jest to z kreowaniem nierealnego obrazu ciała przez media, które szczególnie przybrało na sile w ostatnich kilkudziesięciu latach. Według wielu źródeł powodem napadowego objadania się jest zbyt niska podaż kalorii, która powoduje, że organizm, w pewien sposób domagając się energii, zmusza osobę do zrekompensowania sobie tego dużą ilością jedzenia. Po takim epizodzie pojawiają się poczucie winy i zachowania mające zmniejszyć ilość zjedzonego jedzenia, co ponownie doprowadza do deficytu i zwiększa prawdopodobieństwo kolejnego napadu.
Innymi przyczynami bulimii może być także uszkodzenie ośrodka sytości w mózgu. Osoba spożywa wtedy duże ilości kalorii, nie czując wcale nasycenia. Zaburzenia mechanizmów samoregulacji oraz samokontroli również mogą skutkować spożywaniem jednorazowo dużej ilości jedzenia i w następstwie zachowań kompensujących. Z przyczyn środowiskowych nie sposób wymienić także konfliktów w rodzinie oraz emocjonalnego zaniedbywania dziecka w dzieciństwie.
Jak objawia się bulimia?
Bulimia czasem przez długi czas może zupełnie nie zostać zauważona, ponieważ masa ciała chorego cały czas będzie utrzymywać się w normie. W związku z tym, że chory ukrywa swoją sytuację, należy zwrócić szczególną uwagę na jego otoczenie oraz wykonywane przez niego czynności. Ponadto warto zwrócić uwagę na podrażnienia dłoni, które mogą powstać przy prowokowaniu wymiotów za pomocą palców. Co więcej do zachowań i znaków ostrzegawczych można zaliczyć również:
- zniknięcie dużych ilości jedzenia w krótkim czasie,
- puste opakowania po produktach spożywczych,
- korzystanie z toalety bezpośrednio po jedzeniu,
- wykonywanie intensywnych ćwiczeń fizycznych,
- narastająca izolacja społeczna,
- impulsywność i łatwość wchodzenia w konflikty z innymi,
- zaabsorbowanie swoi wyglądem wraz z bardzo niską samooceną.
Diagnostyka
Kryteria pozwalające zdiagnozować bulimię opisane są w klasyfikacji chorób ICD-11 oraz klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM-5. W klasyfikacji ICD mowa jest o tym, że epizody przejadania się pojawiają w częstotliwości minimum raz w tygodniu, przez co najmniej miesiąc i napadom tym towarzyszy utrata kontroli nad ilością spożywanego jedzenia. Ilość ta znacząco przewyższa zapotrzebowanie kaloryczne danej osoby i wykracza ponad to, co standardowo by zjadła. Po atakach napadowego jedzenia występują zachowania kompensacyjne: wymioty, środki przeczyszczające, lewatywy lub nadmierny wysiłek fizyczny. Do tego samoocena zawężona jest głównie do sylwetki i masy ciała osoby z zaburzeniem.
Leczenie bulimii
Leczenie bulimii powinno przebiegać na kilku płaszczyznach. W wypadku bulimika konieczne może okazać się zastosowanie farmakoterapii. Właściwe leki zostaną przepisane choremu przez lekarza psychiatrę. Kolejną częścią składową leczenia jest psychoterapia. Jest ona wręcz niezbędna do tego, by osoba mogła poradzić sobie ze swoim zaburzeniem.
Bulimia to przede wszystkim zaburzenie psychiczne, dlatego pomoc psychoterapeuty jest konieczna. Do leczenia bulimii polecana jest psychoterapia poznawczo-behawioralna oraz terapia rodzinna (zwana terapią systemową). Zachęca się rodzinę do udziału w terapii, gdyż problem bulimii jest bardzo złożony. Najbliższa rodzina swoim zachowaniem mogła nieświadomie wpływać na rozwój choroby. Ważne jest też właściwe wsparcie chorego ze strony rodziny. Terapia rodzinna pomaga również w wypadku, kiedy to najbliżsi mają poczucie winy związane z rozwojem bulimii u członka rodziny. W ich głowach kłębi się wiele pytań, a przede wszystkim, jak mogło dojść do tego, że nikt nie zauważył rozwoju choroby przez tak długi okres?
Podczas psychoterapii pacjent może zmienić wzorzec negatywnego myślenia o sobie i swoim wyglądzie. Psychoterapeuta zajmie się też leczeniem depresji, powodów jej wystąpienia oraz lęków, które mogą towarzyszyć osobie z bulimią. Przepracowanie tych czynników jest niezwykle ważne, gdyż mogły one przyczynić się do wystąpienia i rozwoju zaburzenia. Psychoterapia osoby chorej na bulimię zawsze dobierana jest w indywidualny sposób. Metoda leczenia uzależniona jest od stopnia zaawansowania choroby oraz stanu psychicznego osoby. Niekiedy psychoterapeuta może zalecić uczestnictwo w terapii grupowej.
