Zrozumienie psychoterapii
Pojęcie psychoterapia wywodzi się z dwóch greckich określeń: psyche (dusza) i therapein (leczyć). Potocznie mówi się o psychoterapii jako pewnym rodzaju umowy zawieranej przez specjalistę z osobą, która potrzebuje wsparcia w różnych aspektach życia. Jest to szczególna w swoim znaczeniu relacja terapeutyczna, która ma na celu opracowanie doświadczanych trudności i obniżenie dyskomfortu pacjenta.
W szerokim sensie psychoterapia jest ujmowana jako dziedzina kultury. Skupia ona w sobie najogólniejsze pytania dotyczące człowieka, wraz z jego zdrowiem i chorobami. Koncentruje się na cierpiącej, poszukującej pomocy osobie. W ujęciu węższym natomiast, psychoterapia ujmowana jest jako specjalistyczna metoda leczenia. Polega ona na stosowaniu odpowiednich oddziaływań psychologicznych. W psychoterapii specjaliści wykorzystują wiedzę teoretyczna jak i umiejętności w celu niesienia pomocy osobom potrzebującym.
Dla kogo jest psychoterapia?
Psychoterapia to szereg metod o naukowo potwierdzonej skuteczności. Działania psychoterapeutyczne służą rozwiązywaniu szerokiego spektrum problemów psychicznych. Ta pojemna kategoria obejmuje między innymi:
- choroby psychiczne uniemożliwiające normalne funkcjonowanie człowieka, np. schizofrenia;
- obniżające komfort życia zaburzenia, takie jak depresja czy zaburzenia lękowe;
- trudności w kontaktach społecznych, dla przykładu fobia społeczna;
- zaburzenia relacji rodzinnych, przykładowo sparentyfikowane dziecko;
- zaburzenia osobowości;
- życiowe kryzysy związane np. z żałobą, rozwodem, albo utratą pracy.
Warto pamiętać, że psychoterapia przeznaczona jest zarówno dla osób zmagających się ze schorzeniami psychicznymi, jak i dla tych, które się z nimi nie zmagają. Osoby całkowicie, z punktu widzenia klasyfikacji chorób, zdrowe również uczęszczają na sesje psychoterapeutyczne. Osoby te mogą nie radzić sobie z codziennymi problemami lub po prostu czują, że mogłyby żyć inaczej, pełniej, szczęśliwiej.
Rodzaje psychoterapii
Psychoterapia odbywa się zwykle z częstotliwościa jedna sesja w tygodniu, czasem raz na dwa tygodnie. Długość jej trwania różni się w zależności od nurtu psychoterapii. Zwykle dzieli się na trzy kategorie:
- krótkoterminowa;
- średnioterminowa;
- długoterminowa.
Terapia krótkoterminowa trwa zwykle od dwóch do sześciu miesięcy. Najczęściej korzystają z niej osoby znajdujące się w chwilowym kryzysie. Psychoterapia średnioterminowa obejmuje zwykle od sześciu miesięcy do roku. Z kolei, długoterminowa praca z psychoterapeutą może potrwać nawet kilka lat, czasami nie ustala się ostatecznego terminu jej zakończenia. W takiej sytuacji mówimy o psychoterapii bezterminowej. Czas trwania psychoterapii zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest problem z jakim się zgłaszasz, a także: współwystępowanie innych zaburzeń, czas trwania objawów i ich nasilenia. Ważne są również zasoby, czyli twoje mocne strony. Mogą być nimi wgląd i wysoki poziom motywacji. Przez wgląd rozumiemy zrozumienie swoich emocji, myśli, zachowań, umiejętności wyciągania wniosków tego, jak się zachowujemy i interpretujemy rzeczywistość wysoki poziom motywacji.
W zależności od tego, z jakimi trudnościami się zmagamy, czy też jakie cele sobie stawiamy, możemy zdecydować się na różne rodzaje psychoterapii. Do głównych rodzajów zaliczamy psychoterapię: indywidualną, grupową, par oraz dzieci i młodzieży.
Psychoterapia indywidualna
Psychoterapia indywidualna przeznaczona jest dla osób dorosłych, ale także dzieci i młodzieży. Polega ona na cyklicznych spotkaniach, np. co tydzień, o stałej godzinie na pewien okres czasu. Na sesjach psychoterapeutycznych uczestniczą psychoterapeuta oraz klient. Czas trwania terapii to od kilku tygodni do kilku lat, w zależności od celów, które chcemy osiągnąć. Ponadto ważny jest fakt, że wszelkiego rodzaju wzorce, które były pielęgnowane od wielu lat nie mają szansy zmienić się po dziesięciu spotkaniach. Takie zmiany wymagają czasu, siły, cierpliwości i motywacji.
Psychoterapia grupowa
Psychoterapia grupowa przeznaczona jest zazwyczaj dla osób dorosłych. Zdarzają się przypadki stosowanie jej wśród młodzieży. Polega ona na zastosowaniu technik terapeutycznych wobec grupy klientów. Sesje terapeutyczne odbywają się od jednego w miesiącu do kilku spotkań w tygodniu, w zależności od celu spotkań. W psychoterapii grupowej uczestniczy od sześciu do szesnastu osób. Spotkania odbywają się z udziałem jednego bądź dwóch psychoterapeutów. Ta forma psychoterapii pozwala na poprawę kontaktów z innymi ludźmi oraz rozwój zdolności rozumienia własnych emocji w oparciu o relację z innymi ludźmi. Grupa terapeutyczna może stanowić również wsparcie w przechodzeniu trudnych momentów w życiu.
Psychoterapia dla par
Psychoterapia dla par jest formą pomocy przeznaczonej dla osób będących w związkach formalnych jak i nieformalnych. Jest to cykl sesji, w których uczestniczy para oraz psychoterapeuta. Celem psychoterapii dla par często jest dotarcie do źródła trudności, które spowodowały obniżenie zadowolenia z relacji między partnerami. Podczas spotkań każda ze stron ma czas na wypowiedzenie się, przedstawienie swojego punktu widzenia oraz opowiedzenie o trudnościach, które w tym momencie dostrzega w relacji. Terapia par wpływa na poprawę komunikacji w związku, spojrzenie na trudności z innej perspektywy oraz wzmocnienie więzi i bliskości.
Psychoterapia dzieci i młodzieży
Psychoterapia dzieci i młodzieży to forma pomocy skierowana do dzieci oraz nastolatków. Powodem rozpoczęcia psychoterapii najczęściej są trudności takie jak: zachowania agresywne, trudności w kontroli emocji, traumy, rozwody rodziców, śmierć bliskiej osoby, trudności w grupie rówieśniczej, czy obniżony nastrój. Pierwsze spotkanie odbywa się tylko w obecności rodziców dziecka oraz psychoterapeuty. Terapeuta przeprowadza wstępny wywiad w którym zapoznaje się objawami, które zaniepokoiły rodziców. W kolejnym spotkaniu uczestniczy także dziecko. Psychoterapia może odbywać się w obecności rodziców. W sytuacji, gdy psychoterapeuta uzna to za konieczne, część spotkań może być przeprowadzone tylko z dzieckiem.
Różne nurty psychoterapii
Sporo osób nie zdaje sobie sprawy, jak liczne są szkoły psychoterapii. Poszczególne teorie ciągle się zmieniają, ewoluują. Z jednej szkoły wywodzi się druga, która potem zyskuje kilka odmian. Do najpopularniejszych nurtów psychoterapii zaliczamy: terapię poznawczo-behawioralną, terapię psychodynamiczną, psychoterapię humanistyczno-egzystencjalną, psychoterapię gestalt oraz terapię systemową, która stosowana jest w przypadku całych rodzin. Istnieje również podejście integracyjne, które łączy wszystkie wcześniej wspomniane podejścia.
Podejście poznawczo-behawioralne
Założenie terapii poznawczo-behawioralnej opiera się na poglądzie, że sposób, w jaki myślimy wpływa na nasze uczucia, reakcje w ciele i zachowanie. W trakcie terapii skupiamy się głównie na identyfikacji i zmianie dysfunkcyjnych przekonań, myśli i zachowań, które powodują cierpienie i utrudniają funkcjonowanie. Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest nastawiona na konkretne cele. Posiada jasną strukturę. Terapeuta na sesjach jest aktywny i dyrektywny. Oznacza to, że edukuje, wspiera, motywuje i wyznacza wspólnie z klientem zadania i cele. Specjalista tłumaczy klientowi czym jest jego zaburzenie, nazywamy to psychoedukacją. Ponadto uczy konkretnych technik i sposobów radzenia sobie. Pomiędzy sesjami wykonywane są zadania terapeutyczne. Umożliwiają one ćwiczenie nowych umiejętności w praktyce.
Podejście poznawczo-behawioralne ma długą historię i nadal się rozwija. Obecnie mówi się o terapiach poznawczo-behawioralnych. Ta nowa grupa terapii to tzw. trzecia fala. Obejmuje ona terapię schematów, terapię akceptacji i zaangażowania (ACT), terapię poznawczą opartą na uważności (MBCT) czy terapię dialektyczno-behawioralną (DBT).
Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest bardzo pomocna dla osób z zaburzeniami lękowymi w szczególności fobii prostej, społecznej. U osób z atakami paniki, zespołem stresu pourazowego, lękiem uogólnionym i zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi, terapia poznawczo-behawioralna okazała się również bardzo pomocna. Do innych zaburzeń, które terapia ta jest wskazana to: depresja, zaburzenia odżywiania, uzależnienia, schizofrenia, jak i zaburzenia osobowości.
Podejście psychodynamiczne
Nurt psychodynamiczny jest oparty na psychoanalizie i teorii relacji z obiektem, która podkreśla potrzebę posiadania relacji z innymi. To w jaki sposób nawiązujemy i utrzymujemy teraźniejsze relacji spowodowane jest wczesnodziecięcymi doświadczeniami z rodzicami. Doświadczenia te dodatkowo wpływają na naszą samoocenę oraz umiejętność identyfikowania swoich mocnych i słabych stron. Terapia psychodynamiczna, jest terapią wglądową. Oznacza to, że kładzie się nacisk na rolę nieświadomości, kształtującej w dużej mierze nasze życie. W skład nieświadomości wchodzą ukryte potrzeby i nierozwiązane wcześniej konflikty wewnętrzne. Znajdują się w niej to, czego nie akceptujemy i wypieramy w ramach naszych mechanizmów obronnych.
Głównym celem terapii jest eksplorowanie tych obszarów, aby mogły zostać uświadomione. Dzięki temu można lepiej poznać własne życie psychiczne, zasoby oraz ograniczenia. W efekcie możemy budować zdrowsze relacje z innymi. Praca w tym nurcie jest zwykle długoterminowa a relacja terapeutyczna stanowi główny czynnik leczący. W przeczywieństwie do terapii poznawczo-behawioralnej, między sesjami nie ma zadań terapeutycznych. W terapii psychodynamicznej bardzo często analizowane są sny jak i również fantazje klienta.
Podejście humanistyczno-egzystencjalne
Nurt określany jako trzecia siła psychologii. Główni przedstawiciele tego podejścia kładli nacisk na pominięcie w poprzednich nurtach ważnych ludzkich potrzeb. Były nimi: poczucie autonomii, sensu życia, wolna wola, system wartości i dążeń życiowych. Zaburzenia traktowane są w tym nurcie jako następstwo niezaspokojenia wcześniej wspomnianych potrzeb. Nurt humanistyczny akcentuje więc wolność człowieka w decydowaniu o sobie i posiadanie wszelkich zasobów do wyzdrowienia i samorealizacji. Typowe w tym podejściu jest to, że zamiast skupiać się na przeszłości, terapeuta koncentruje się na teraźniejszej sytuacji. Jest to tzw. podejście “tu i teraz”. Dzięki czemu terapeuta może pomóc klientowi poprawić swój stan poprzez uruchomienie swoich zasobów. Planuje się również zadania pomiędzy sesjami.
Podejście humanistyczne kładzie duży nacisk na empatyczną i autentyczną relację terapeutyczną, umożliwiającą identyfikację i ekspresję swoich uczuć. Takie całościowe doświadczenie siebie w danej chwili poszerza naszą świadomośc, co może być terapeutyczne. Równocześnie ze względu na unikalny charakter tych przeżyć to klient jest ekspertem w terapii, a terapeuta towarzyszy mu w podróży do samorealizacji. Wzrost poziomu samoświadomości oznacza zwiększenie wolności, znajomości swoich zasobów oraz zdolności do przezwyciężania trudności.
Psychoterapia Gestalt
Z nurtu humanistyczno-egzystencjalnego wywodzi się psychoterapia Gestalt. Terapeuci ci twierdzą, że ludzie organizują swoje doświadczenia w całość rozumianą jako postać, bądź figura. Psychoterapia Gestalt czerpie podejście do człowieka z nurtu humanistyczno-egzystencjalnego, głównie potrzebie miłości, akceptacji i szacunku. Akcentuje się w niej odpowiedzialność za dokonywane wybory, jak i praca “tu i teraz”. Celem terapii Gestalt jest stworzenie warunków do samorozwoju klienta. Ma to pomóc klientowi poznać siebie na nowo. Psychoterapia Gestalt pomaga przede wszystkim w pracy nad ciężkimi emocjami. Odbywa się w formie terapii grupowej, lecz ma charakter indywidualnej pracy terapeuty z pojedynczym uczestnikiem grupy. Oznacza to, że podczas pracy z nim, reszta grupy milcząco obserwują pracę terapeutyczną. Po jej zakończeniu udzielają informacji zwrotnych w formie dzielenia się zdaniem na temat przeprowadzonej obserwacji. Klienci wchodząc ze sobą w interakcje poddawani są później analizie.
Proces terapeutyczny polega na odejściu od odgrywanych ról i przejściu w poszerzenie świadomości własnych myśli. Przez myśli rozumiemy odczucia, pragnienia, doznania czy emocje.Dzięki temu osoba w sposób odpowiedzialny i świadomy może dokonać wyborów zgodnych ze swoimi przekonaniami. Pełne doświadczenie płynące z terapii Gestalt może być osiągnięte tylko wtedy, gdy nawiązujemy rzeczywisty kontakt z drugim człowiekiem.
Indywidualna psychoterapia Gestalt staje się coraz popularniejszym wariantem współpracy z klientem. Sprawdza się szczególnie jako długoterminowy dialog, który może służyć pracy nad samoakceptacją lub wspomagać leczenie depresji, zaburzeń lękowych czy psychosomatycznych.
Terapia systemowa
Podstawowym terminem w tym rodzaju terapii jest system, który rozumiany jest jako grupa. Zmiana w jakiejś części systemu, wpływa na pozostałe jego części. Mówiąc prościej, wpływ na funkcjonowanie np. całej rodziny ma każdy jej członek. W terapii ważne jest aby każdy członek rodziny przedstawił swój punkt widzenia rodziny i jak się w niej czuje.
Terapia systemowa jest zatem formą psychoterapii, która ma na celu docieranie do ludzi nie na poziomie indywidualnym, ale do człowieka, jako osoby w relacji. Zajmuje się interakcjami grup oraz ich wzorcami i dynamiką interakcji między członkami.
Terapia systemowa jest rozwiązaniem dla par, rodzin, ale także grup i organizacji. Może skutecznie pomóc zmobilizować siłę i mocne strony relacji oraz zidentyfikować i przeformułować niezdrowe wzorce. Terapia systemowa ma na celu zidentyfikować głęboko zakorzenione wzorce w relacjach jednostki z członkami grupy. Pomaga to odkryć, w jaki sposób członkowie systemu komunikują się ze sobą i zachowują się w systemie, w oparciu o przekonania dotyczące ich ról. Terapia w podejściu systemowym ma charakter dyrektywny. Oznacza to, że stosuje się w niej nakazy, rady i przepisy. Jest krótkoterminowa i zorientowana na aktualnie zgłaszanym problemie.
Nie bójmy się psychoterapii
Psychoterapia może pomóc w różnych problemach w naszym życiu. Ważne jest, aby pamiętać, że nie służa ona tylko leczeniu zaburzeń, lecz umożliwia również samorozwój. Przychodząc na terapię możesz oczekiwać wielu zmian, które wejdą w Twoje życie. Na pierwszych spotkaniach specjalista dokona dokładnej diagnozy i na jej podstawie zaproponuje najbardziej odpowiednią metodę pomocy. Następnie wdroży plan pomocy, który pozwoli osiągnąć ustalone wspólnie cele. Warto pamiętać, że aby terapia była skuteczna, to potrzebna jest Twoja motywacja do zmiany i chęć współpracy. Najciężej jest podjąć pierwszy krok, później będzie już tylko łatwiej. Patrząc wstecz możesz podziękować sobie, że próbujesz zawalczyć o siebie pomimo wszelkich trudów.
