Żałoba

Pojęcie żałoby

Śmierć bliskiej osoby jest trudnym i przykrym doświadczenie. Jest to czas, w którym rodzina i przyjaciele uczą się na nowo życia i przeżywają swój smutek. Doświadczenie to nazywamy żałobą. Trwa ona zazwyczaj od kilku miesięcy, do nawet kilku lat. Wiele osób twierdzi, że pustki w sercu już nigdy nie udaje się wypełnić. Świadomość tego, że żałoba składa się z kilku etapów, pozwala przygotować się na to, co nadejdzie. Pozwoli na uświadomienie, że poczucie żalu, tęsknoty, smutku, braku zrozumienie czy złości jest zupełnie naturalne. Nie trzeba z tym walczyć. Trzeba to zaakceptować.

Pojęcie żałoby jest powszechnie znane i stosowane. Jak wcześniej wspomniano, pojawia się ona wraz z utratą bliskiej osoby i trwa do momentu, w którym przynajmniej częściowo pogodzimy się ze stratą. Żałoba wydobywa z człowieka wiele emocji. Z jednej strony są to wspaniałe lub bolesne wspomnienia, z drugiej tęsknota. Najważniejsze jest to, żeby pozwolić sobie na przeżywanie wszelakich emocji, płacz i wspomnienia.

Tradycja żałoby w Polsce

W Polsce wyrazem przeżywanej żałoby są ciemne ubrania, które zazwyczaj nosi wdowiec lub wdowa. W dzisiejszych czasach odchodzi się od tego zwyczaju, dlatego, że nie każdy czuje potrzebę demonstrowania swojego smutku, a żałobę woli przeżywać w sferze własnego serca.

Osoby, które straciły kogoś bliskiego, nie uczęszczają na imprezy, stronią od rozrywki i zabawy. Zachowanie to nie jest czymś wymuszonym, mało kto ma ochotę brać udział w imprezach, śmiać się i tańczyć, gdy niedawno pożegnał się na zawsze z członkiem rodziny czy przyjacielem. Ból związany ze stratą nie tyczy się tylko bliskich nam osób, ale także tych, których spotkaliśmy na różnych etapach naszego życia. Dlatego też pojęcie żałoby odnosi się również do sytuacji zakończenia związku z drugą osobą.

Ile trwa żałoba?

W tradycji polskiej przyjęło się, że są pewne okresy trwania żałoby.

• żałoba po współmałżonku – 12 miesięcy i 6 tygodni;
• żałoba po mamie/tacie/rodzeństwu/dziecku – 6 miesięcy;
• żałoba po dziadkach i dalszych krewnych – 3 miesiące.

Powyższe okresy to wyłącznie sugestia dla osób, które chciałyby postępować zgodnie z niepisanym kodeksem. W rzeczywistości jest to jednak mocno indywidualny proces. Czasem zajmuje kilka miesięcy, innym razem trwa latami. Mówienie o tym, że żałoba po dziadku trwa tylko kilka tygodni, podczas gdy stratę małżonka trzeba opłakiwać ponad rok to wyłącznie przekonanie przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jest to efekt tego, co społeczeństwo przyjęło za normę i zakorzeniło w swojej świadomości oraz tradycji. Zazwyczaj faktycznie obserwuje się, że proces opłakiwania zmarłego trwa około roku i jest to czas najtrudniejszy. W szczególności trudne są pierwsze święta, wakacje, czy urodziny zmarłej osoby. Z czasem jednak życie wraca na dawne tory i toczy się dalej, choć nigdy nie jest już takie samo.

Czym są etapy żałoby?

Etapy żałoby to podział, który powstał po obserwacji tego, jak ze śmiercią radzą sobie ludzie. Warto ponownie podkreślić, że każda osoba przeżywa w inny sposób śmierć bliskiej osoby. Sporo zależy od tego, jakie relacje łączyły danego człowieka z osobą już nieżyjącą, jakie relacje je łączyły, stopień przywiązania itd. Wiele osób oprócz tęsknoty dźwiga na swoich barkach także poczucie winy. Pojawiają się myśli, że za mało czasu spędziliśmy razem, gdybym bardziej uważnie obserwował go/ją to nie dopuściłbym do tragedii itp. Okazuje się, że niemal wszystkie emocje, które towarzyszą Ci po stracie bliskiej osoby, są normalne i nie powinieneś z nimi walczyć. 

Poszczególne etapy 

Etapy żałoby są elastyczne i tak, jeden człowiek może przejść od etapu pierwszego do czwartego po kolei, a drugi może przechodzić żałobę w sposób znacznie się różniący. Ustalenie fazy żałoby, w której przebywa w danym momencie osoba, jest bardzo ważna. Od tego bowiem w dużej mierze zależy od tego, jak można pomóc osobie w przeżywaniu żałoby. Pamiętaj, że etapów tych nie możesz przyspieszyć, nie możesz sprawić, że znikną i uda się komuś przejść od razu do rozpoczęcia życia pozbawionego żałoby.

Zaprzeczenie

Wstrząs, szok i otępienie występuje bezpośrednio po stracie. Etap ten jest można powiedzieć rozpoczęciem procesu żałoby. Osoba dotknięta tą fazą może negować rzeczywistość, nie wierzyć, że to, co się dzieje, jest prawdziwe. Osoby często łudzą się, że to wszystko tylko nieśmieszny żart albo koszmar i zaraz wszystko będzie tak, jak dawniej. Taka osoba może przebywać w fazie odrealnienia, może stracić kontakt z rzeczywistością. W późniejszym okresie może mieć wręcz problem z przypomnieniem sobie wydarzeń z tamtego okresu na przykład samego pogrzebu i wszystkiego, co z nim związane. Dochodzi też do sytuacji, ze osoba odcina się od świata zewnętrznego do tego stopnia, że kontakt z nią będzie praktycznie niemożliwy.

Tęsknota i żal

Dochodzi do sytuacji, w której do człowieka dociera, że to, co się wydarzyło, jest rzeczywistością. Świadomość ta przychodzi i uderza z pełną mocą. Ten etap jest najmocniej utożsamiany z właściwą żałobą. Występuje wtedy żal, smutek czy ogromna tęsknota. Czasami pojawia się również złość kierowana na okoliczności, które doprowadziły do zabrania bliskiej osoby, na innych ludzi, a nawet na samego zmarłego. Złość kierowana do niegdyś żywej osoby dotyczy wtedy faktu, że odeszła i pozostawiła za sobą pogrążonych w tęsknocie ludzi. Emocje te są bardzo i silne, czasem jednak są trudne do zaakceptowania przez społeczeństwo, zwłaszcza w przypadku złości. Trzeba pamiętać, że jest to najzupełniej normalne i trzeba się z tymi emocjami pogodzić i uporać. To wszystko sprawia też, że bardzo ważne jest uzyskanie odpowiedniej pomocy. Dlatego warto spotkać się z psychologiem lub psychoterapeutą nawet wtedy, gdy cały proces żałoby przebiega w sposób jak najbardziej naturalny, zdrowy i prawidłowy.

Dezorganizacja

Strata bliskiej osoby powoduje, że cały świat się zmienia. Można to porównać do układanki, która się rozpadła przez brakujące części. Dezorganizacja to bardzo ciężki etap. Wszystko się zmienia, zaczyna wyglądać zupełnie inaczej. Starej rzeczywistości już nie ma, a nowa nie wydaje się bliska. Trudno jest się w tym odnaleźć, a przeżywanie ciężkich emocji i poczucia osamotnienia wcale w tym nie pomaga.

Reorganizacja

Nadchodzi jednak taki moment, kiedy osoba pogrążona w żałobie zaczyna odnajdować się w nowym świecie. Chaos dookoła niej coraz bardziej się porządkuje, pojawiają się nowe elementy, nowa rzeczywistość zaczyna się coraz bardziej kreować, wszystko nabiera sensu. Nie znaczy to, że wcześniejsze fazy żałoby nie mogą powrócić – nadal jeszcze wszystko to może powrócić, jednak już w mniejszym natężeniu. Osoba dotknięta żałobą coraz bardziej uczy się też funkcjonowania w nowej rzeczywistości.

Jak wspierać osoby dotknięte żałobą?

• Pomóż w uświadamianiu straty – strata na samym początku jest nierealna. Pomóż ją sobie uświadomić. Nie zmuszaj, zachęcaj, prowadź dialog. Rozmowa o stracie może być bardzo oczyszczająca.
• Pomóż zaakceptować ból – warto pomóc zaakceptować wszystkie emocje, które targają daną osobą. Można pomóc je wyrazić, wykrzyczeć, przede wszystkim nie dusić w sobie. Pomóż zrozumieć, że dana osoba ma prawo odczuwać każde emocje i ma prawo je wyrażać.
• Pomóż nauczyć żyć na nowo – życie bez bliskiej osoby jest naprawdę bardzo trudne. Nie zastąpisz zmarłej osoby, nikt nie sprawi, że stanie się ona nieważna. Jednak możesz pokazać, że można żyć dalej, można żyć na nowo, inaczej, ale nadal dobrze.
• Pomóż w zdystansowaniu się – pokaże że zdystansowanie się do sytuacji wcale nie jest równoznaczne z zapomnieniem o kimś bliskim.
• Daj czas – wszystko wymaga czasu. Nie pospieszaj drugiej osoby. Zapewnij ją, że może spędzić czas na swojej żałobie i emocjach. Zapewnij, że to nie jest proces liniowy. Emocje bowiem mogą się nasilać i opadać w różnych odstępach czasu.
• Zapewnij dostęp do wsparcia – dostęp do wsparcia ma ogromne znaczenie. Czasami możesz to być Ty i Twoja gotowość do rozmowy. Jednak warto też zaproponować profesjonalne wsparcie.
• Pomóż zaakceptować przeżywanie żałoby – każdy ma prawo przeżywać żałobę w swój sposób i w swoim tempie. Nie ma sensu porównywać się do innych osób, nie ma sensu się zadręczać, że przeżywa się emocje w zupełnie inny sposób. Warto więc zapewniać drugą osobę, że ma ona prawdo do indywidualnego sposobu przeżycia tego trudnego okresu.
• Spróbuj zapobiec sięganiom po używki i innym patologicznym zachowaniom – ludzie na różne sposoby starają się ukoić swoją żałobę. Jeśli jednak sposoby radzenia sobie ze stratą to sięganie po alkohol, narkotyki lub samookaleczanie się, by ukoić ból psychiczny choć na chwilę, nie można na to pozwalać. Obserwujmy więc osoby dotknięte żałobą i starajmy się zapewnić im wsparcie. 

Jak sobie poradzić?

Żałoba to proces naprawdę bardzo trudny. Zaakceptuj fakt, że świat wokół Ciebie się zmienił i już nigdy nie będzie taki sam. Wszystko się zmieniło, brakuje w Twoim życiu tej jednej, ukochanej i bardzo ważnej dla Ciebie osoby. Masz prawo czuć szereg negatywnych emocji. Masz prawo płakać, krzyczeć i czuć się naprawdę źle. Nikt nie ma prawa Cię oceniać, czy mówić Ci jak powinieneś przeżywać własną żałobę. Nie porównuj się też do innych. Każdy człowiek jest inny, posiada swój własny bagaż doświadczeń, swoją własną wrażliwość psychiczną i równowagę wewnętrzną. Każdy przeżywa różne wydarzenia na różne sposoby. Nie bój się też jednak skorzystać z pomocy profesjonalistów. Utrata bliskiej osoby jest jednym z najbardziej szokujących przeżyć w życiu. Nie da się jej przyrównać do niczego innego.

Spotkania ze specjalistą nie rozwiążą za Ciebie wszystkich Twoich problemów – to niemożliwe. Mogą jednak dać Ci wsparcie, którego naprawdę bardzo potrzebujesz. Specjaliści dadzą Ci wiedzę na temat tego, co się z Tobą dokładnie dzieje w danym momencie i dlaczego się tak dzieje. To wszystko ma ogromne znaczenie dla powrotu do wewnętrznej równowagi.

Jeżeli uważasz, że nie radzisz sobie ze swoją żałobą, to zalecamy rozważenie uzyskania pomocy od naszych specjalistów. Posiadamy gabinety psychologiczne w centrum Wrocławia.

Pamiętaj, jesteśmy tu dla Ciebie.